Artikelen over Landen
Centre For The Book. Cape Town.
(Spoilerwaarschuwing: we bespreken de opdracht ‘Per definitie’ uit de derde aflevering!) In de opdracht ‘Per definitie’ staat het Afrikaans centraal, erg toepasselijk gehouden in het Centre for the Book in Kaapstad. Het Afrikaans wordt gebruikt om een woordenquiz mee te spelen, waarbij de kandidaten in duo’s spelen. Elke ronde wordt er een…
Cape Town City Hall - foto door Martie Swart
Zoals er tijdens Wie is de Mol? al werd verteld, kent Zuid-Afrika veel officiële talen: elf. Maar wist je dat er in het land nog veel meer onofficiële talen gesproken worden? Dit is eigenlijk het geval in de meeste landen. In Nederland hebben we bijvoorbeeld als officiële talen het Nederlands en Nederlandse…
Cape Town City Hall - foto door Martie Swart
(spoilerwaarschuwing: we bespreken een opdracht uit de eerste aflevering) Wie is de Mol 2023 is begonnen en dat brengt veel leuke momenten met zich mee. Het 23e seizoen speelt zich namelijk af in Zuid-Afrika! Niet alleen is het leuk om te raden wie de mol is, er is ook iets anders dat…
Sranan en Papiaments op de voorpagina
Op 19 december 2022 bood minister-president Rutte namens de Nederlandse regering excuses aan voor het slavernijverleden (zie hier de toespraak). Hij deed dat in maar liefst vier talen: Nederlands, Engels, Papiaments, en Sranantongo. Waarom deze vier talen? Wat is de link met de slavernijgeschiedenis van Nederland? Nederlands ligt voor de hand als…
Is het één of zomaar een palmboom in Kameroen? (foto Elisabeth Kerr)
Weet je waarom de Nederlandse woorden één en een op elkaar lijken? Dat is geen toeval. Als je wat Engels hebt geleerd, weet je dat het ook zo is in het Engels – one en a(n). En ook in het Frans: un en un(e), en in het Duits eins en ein(e), enzovoort.…
Zou jij kunnen zeggen wat de woordjes ‘nou’ en ‘hoor’ in de titel betekenen? Lastig hè? Deze kleine woordjes verwijzen niet naar dingen in de wereld (daar hebben we naamwoorden voor), of naar acties die je doet (werkwoorden). Toch hebben bijna alle talen dit soort woordjes. Partikels noemen we ze. Sommige talen…
Als je het mooiste strand van Aruba, Dos Playa, wil bezoeken, dan passeer je een groot meertalig bord met alle regels waar je je aan hebt te houden tijdens het bezoek aan het strand. De tekst op dit bord is niet geschreven in de taal van de oorspronkelijke bewoners van het eiland,…
Loopt je hart weg voor wat er hier gekookt wordt?
Het Makhuwa is een Bantoetaal die gesproken wordt in Mozambique en Tanzania. Ondanks de grote afstand tussen het Makhuwa en het Nederlands, lijken de talen soms best op elkaar. Kijk maar eens hoe je ‘ik ben boos’ in het Makhuwa zegt: Ki-núú-vírúwaIk-nu-boos.zijn'Ik ben boos.' Het onderwerp van de zin, ‘ik’, is degene…
Roep je schapen anders dan koeien?
Dr Chrispina Alphonse We horen allemaal wel eens mensen praten tegen hun katten en honden en vaak lijkt dat meer tot de oren van de menselijke omgeving gericht dan tot de dieren zelf. Maar we weten dat het mogelijk is om honden af te richten en ze instructies te laten opvolgen, bijvoorbeeld…
Met taal kan je tijdreizen (foto Chris Dlugosz)
Je hoort wel eens dat het Nederlands een beetje op het Duits lijkt. Of het Frans op het Spaans. Maar in Afrika zijn er wel 550 talen die allemaal op elkaar lijken! Die talen heten de Bantoetalen. Ze lijken zo op elkaar doordat ze vroeger één taal waren: Proto-Bantoe. Het Proto-Bantoe werd…
In je moedertaal leer je meer!
Vandaag is het internationale moedertaaldag! In Ethiopië hebben Amhaarse sprekers de volgende omschrijving voor het begrip moedertaal: አፍ የፈታበት ቋንቋ af yefettabbet qwanqwa ‘de taal die je mond heeft geopend’. Waar denk je aan bij zo’n vertaling? Mijn gedachten gaan gelijk naar een klaslokaal met jonge kinderen. Zodra de leraar een vraag…
Onlangs keek ik twee van de films op het Helsinki International Film Festival, wat dit jaar het thema ‘African Express’ had. De focus was dus op Afrikaanse films, maar het viel me op dat Afrikaanse talen nog steeds een heel kleine rol spelen in deze films. En daarmee laten ze goed de…
Onafhankelijkheid in Sranantongo - deel 1
In de Surinaams-Nederlandse geschiedenis is 25 november 1975 een belangrijke dag. Op deze dag werd Suriname staatkundig onafhankelijk verklaard. Sindsdien staat deze dag bekend als Srefidensi Dey, oftewel Onafhankelijkheidsdag. Maar waar komt het woord srefidensi vandaan? Srefidensi Het woord is bedacht door de dichter en schrijver Henny de Ziel (Paramaribo, 15 januari…
Er wordt dikwijls gezegd dat iemand met een “accent” spreekt, en hieraan kunnen we herkennen waar iemand vandaan komt. Dit “accent” is de manier waarop we woorden uitspreken, de klanken dus, of fonetiek in taalkundige termen. Als goed ingeburgerde West-Vlaming in Limburg, heb ik bijvoorbeeld heel wat Limburgse woorden overgenomen en ik…
'Wie wil het volgende Alagwa verhaal lezen?' Dit is wat ik vroeg op deze foto van klas 6 van de basisschool van Kwa Dinu - wat betekent 'Plaats van honing' - in Noord-Tanzania. Kijk eens hoe enthousiast de leerlingen waren! En geen wonder. Ze spreken allemaal Alagwa, maar hebben het nog nooit…
Maakt geslacht uit in hoe je naar iemand verwijst?
In het Engels worden de meervoudswoorden they en them steeds meer gebruikt in het enkelvoud om geslachtsneutraal te zijn, en wij nemen het over in het Nederlands (bijvoorbeeld: ‘als er iemand binnenkomt, geef hun dan een kaartje’). Het is nog even afwachten hoe dit gaat aanslaan, maar de ontwikkeling maakt mij vrolijk…
Deze maand vond de tiende editie van het Wereldcongres van Afrikaanse Taalkunde plaats. WOCAL is een driejaarlijks congres dat afwisselend op het Afrikaanse continent en elders plaatsvindt. Na Kameroen (2012), Japan (2015) en Marokko (2018) was nu Nederland aan de beurt om het te organiseren, en specifiek de afdeling Talen & Culturen van Afrika…
In Nigeria worden meer dan 500 verschillende talen gesproken, maar er is maar één officiële taal: het Engels. Echter, een opkomende taal is het Naija. Tegenwoordig is het de meest gesproken lingua franca van Nigeria. Voor 40 tot 75 miljoen Nigerianen is Naija de tweede taal en voor 3 tot 5 miljoen…
Spreken ze Lingala of Langila? (via Piqsels)
In Kinshasa, de hoofdstad van de Democratische Republiek Congo (DRC), worden zo'n beetje evenveel talen gesproken als er mensen naar de stad zijn gekomen. Naast het Frans wordt er vooral het Lingala gebruikt als lingua franca. Maar er zijn twee speciale jongerentalen: het Langila en het Yanké. Langila is een jeugdtaal gebaseerd…
Op 4 maart 2021 presenteerde de zanger Jeangu Macrooy zijn inzending voor het Eurovisie Songfestival aan het Nederlandse publiek. Het lied is getiteld 'Birth of a New Age' en is geschreven en geproduceerd door Jeangu Macrooy en Perquisite. Nederlandse Eurovisiesongfestivalinzendingen zijn vaak Engelstalig, maar dit is de eerste keer dat er ook…
In 2013 werd er op MTV een optreden uitgezonden van ‘Joyous Celebration’ ‘live at Rhema Ministries’ in Johannesburg. Het optreden heet Izibongo Zenkosi, wat ‘izibongo van koningen’ betekent. Wat er op het podium gebeurt is een groot vraagteken wanneer men niet weet wat ‘izibongo’ zijn. Want wat is dat eigenlijk, izibongo? De…
Swahili is makkelijker te leren als je eerste taal ook een Bantoetaal is.
Dit stuk liever luisteren? Dat kan ook: De twee Oost-Afrikaanse buurlanden Kenia en Tanzania worden vaak met elkaar vergeleken. Kenia koos na de onafhankelijkheid een meer op het Westen gerichte koers, Tanzania ging voor het socialisme. Inmiddels heeft zich in Kenia een redelijk functionerend meerpartijenstelsel ontwikkeld, en is er gedecentraliseerd. In Tanzania…
Verhalen en liederen zijn onderdeel van elke taal en cultuur, en ze kunnen helpen om een identiteit te creëren. Dat was in diverse Afrikaanse landen met name relevant in de periode van prille onafhankelijkheid in de jaren ’60. De Afrikaanse onafhankelijkheid speelt een belangrijke rol in de literatuur van die tijd, waarin…
Jarenlang was hij alleen bekend bij mensen met Surinaamse wortels of bij specialisten, maar nu is Anton de Kom (1898-1945) onderdeel van de Canon van Nederland. Hij is de schrijver van een gepassioneerd antikoloniaal boek, Wij slaven van Suriname, politiek activist en verzetsheld. Anton de Kom werd in Paramaribo geboren en volgde…
By: Krzysztof Niewolny
Wat zegt de koe, de hond, de kat? Leuke spelletjes voor kleine kinderen, maar de antwoorden zijn meestal kort en eenduidig: meer dan ‘boe’ zegt een koe niet. Dat is heel anders voor de ǀXam, de voormalige inwoners van het zuidelijkste puntje van wat nu Zuid-Afrika is. In de verhalen die de…
‘Nee, je schrijft op water!’ zei Zanaira toen ze in het Makhuwa een vriend afwimpelde die om een gunst kwam vragen. Oftewel: je verdoet je tijd – mij om een gunst vragen is net zo nuttig als schrijven op water. En zo zijn er meer mooie uitdrukkingen, bijvoorbeeld: Zoeloe: De zon haalt…
Drankjesverkoper bij de lancering van het boek Yungur heritage
Na Papoea-Nieuw-Guinea en Indonesië is Nigeria het land met het grootste aantal talen ter wereld. Het zijn er een vijfhonderdtal, maar niemand weet hoeveel precies. Dat komt gedeeltelijk omdat talen tellen in sommige gevallen wat arbitrair is, maar ook omdat grote stukken van Nigeria nauwelijks bestudeerd zijn door taalkundigen. Behalve heel veel…
In deze nieuwe serie interviewt Pieter Muysken prominente Afrikaanse taalwetenschappers die in het Nederlandse taalgebied werken. Deel 1: dr. Azeb Amha (Universiteit Leiden). [1] Waar komt je belangstelling voor taal vandaan en hoe oud was je toen je wist dat iets met taal wilde gaan doen? "Ik ben opgegroeid in Wolaitta Soddo…
Dit stuk liever luisteren? Dat kan ook: Bepaalde taalgemeenschappen in West-Afrika vermijden woorden voor bijvoorbeeld zout en zeep als het nacht is. Een heel ander voorbeeld van het vermijden van bepaalde woorden vind je in sommige taalgemeenschappen in oost- en zuidelijk Afrika. Bij de Xhosa, bijvoorbeeld, die in Zuid-Afrika wonen, spreken getrouwde…
foto: Mark Dingemanse
Loop je vroeg in de ochtend door Akpafu-Mempeasum, een bergdorp in Oost-Ghana, dan word je bij elk erf uitgebreid begroet. Het begint zo: ALò ya ɔ̀!Gegroet!BA rɛ kpoo?Lekker uitgerust? Je eerste antwoord is een wedervraag, net als bijvoorbeeld in het Nederlands (Hoe is 't? En met jou?). Het woord kpoo in de…
De kapucijner monniken in Angola (plaat uit 1747-1750)
Op 15 augustus 1482 bereikte de vloot van Diogo Cão de monding van de Congo-stroom. Weinige dagen later plantte de Portugese kapitein geheel volgens de imperialistische gewoonten van zijn tijd een padrão of stenen pilaar op het grondgebied van het Kongo-koninkrijk. Hiermee wou hij eventjes meegeven dat dit land officieel bezit was…
Het Ciwoyo is een taal die in het uiterste westen van de Democratische Republiek Congo wordt gesproken. Hoewel het Nederlands en het Ciwoyo historisch niets met elkaar te maken hebben, ontwikkelden ze allebei een vergelijkbare manier om de toekomende tijd uit te drukken. Ze gebruiken namelijk bewegingswerkwoorden. Wat de vergelijking van beide…
Enkele maanden geleden is drs. Lilian Adamson overleden, onderzoeker en docent van het Sranantongo en docent in het bijzonder onderwijs. Voor wie haar gekend hebben was Lilian een indrukwekkende persoonlijkheid, en haar collega’s hebben veel herinneringen aan haar. Lilian werd in op 1953 in Paramaribo geboren. Zij groeide op in het centrum…
(c) Friederike Lüpke
In Mali ligt een plaats waar we het misschien wel niet over mogen hebben: Tabou. Hier vond lang geleden de slag plaats waardoor Sunjata Keita de keizer zou worden van een groot rijk dat dezelfde gebruiken deelde. Sommige van die gebruiken zijn nu nog zichtbaar in de lokale talen, bijvoorbeeld door taboewoorden…
Hoe je aan geld komt, is een vraag die veel mensen bezig houdt. Maar hoe je aan het woord voor geld komt, is nog veel interessanter. In de talen die in Botswana gesproken worden, hebben de woorden voor ‘geld’ een bijzondere voorgeschiedenis: meestal betekent hetzelfde woord ook ‘bloed’. In Botswana worden 28…
Een stukje over stemmen IN Afrika: op 20 mei 2020 zijn er verkiezingen Burundi, voor het parlement en de president. Dat eerste lijkt vrij eenvoudig, omdat er vaste percentages zijn voor een evenwichtige vertegenwoordiging in het parlement: 3 zetels zijn voor de etnische groep Twa, 40% van de zetels is voor de…
Door Credit Card Company
Vanaf 1960, nu precies 60 jaar geleden, werden veel Afrikaanse landen onafhankelijk: ze maakten zich los van hun Europese (Franse, Engelse, Portugese) kolonisator en stichtten een nieuwe, onafhankelijke staat. Veel Afrikaanse landen namen bij hun onafhankelijkheid ook een nieuwe naam aan. Hoe kwamen ze aan die namen, en wat betekenen die precies?…
Take it Izzy. Keda kas! [Dr. Izzy Gerstenbluth is de Jaap van Dissel van Curaçao; keda kas ‘blijf thuis’.]
De coronacrisis op zijn Papiaments “Het marineschip Zr. Ms. Karel Doorman vertrekt maandag [13 april] naar Caribisch Nederland om de plaatselijke autoriteiten te helpen tijdens de coronacrisis,” meldt het ministerie van Defensie. Het onderstreept de kwetsbaarheid van de samenlevingen op de Antillen voor de pandemie. Het is daar vaak moeilijk om sociale…
Kort geleden verscheen in Haarlem bij Uitgeverij In de Knipscheer de bundel Geef me je taal, dat ik je beter versta / Duna mi bo idioma pa mi por komprondé bo mihó. Hier volgt een korte recensie: Taaldocente Hilda de Windt Ayoubi heeft een bijzondere interesse voor ‘minderheidstalen’. Ze zet zich onder andere in…
In Nederland kun je in de aanloop naar de jaarwisseling op veel plaatsen oliebollen krijgen. In de winkelstraten kun je ze vinden bij Oudhollandse marktkramen. Ze zijn te verkrijgen bij bakkerijen en supermarkten. En zelfs sommige tuincentra bieden zakken oliebollen aan. Maar als je na Oud en Nieuw eenmaal de smaak te…
‘Slapen? Ik heb zeker geslapen!’ zegt de professor van psychologie aan Tharaka University College in Kenia. Hij lijkt me inderdaad een uitgeslapen type, maar ik ben zelf nu klaarwakker door de constructie die hij zojuist gebruikt heeft in de Bantoetaal Kîîtharaka: Kû-maama in-dara-maama.te-slapen ik-heb-geslapen In plaats van simpelweg te zeggen ‘ik heb…
Het Reunificatiemonument in Yaounde, Kameroen, door
Mark Fischer (CC-BY)
Taalstrijd. Daarbij moeten veel mensen meteen denken aan de Vlamingen en de Walen. De Vlamingen verdedigden het recht om in allerlei situaties Nederlands te kunnen spreken, de Walen spraken Frans. Bij de taalstrijd in België zijn ook identiteit en cultuur betrokken. Voor de Vlamingen ging het er ook om zichzelf te mogen…
Foto via matryoshkababy.com
Weet je nog dat je bij Frans van alle naamwoorden moest leren of ze mannelijk of vrouwelijk zijn? Het is ‘le couteau’ (het mes) maar ‘la maison’ (het huis), en niet andersom. Het Duits voegt er nog een categorie aan toe: ‘der Mann’, ‘die Frau’, en ‘das Kind’. Maar Bantoetalen maken het…
Dit is een gastbijdrage door Sterre Leufkens, taalkundige & wetenschapsjournaliste. Het is op een koude en stroomstoringduistere ochtend nauwelijks voor te stellen, maar een maand geleden was ik, Sterre, nog in een zomers en zonovergoten Zuid-Afrika. Sjonge wat was het daar fijn: een prachtig mooi landschap, heerlijke wijnen, en: een fascinerende taalsituatie.…
Het Engels heeft een belangrijke status verworven in Ghana. Als taal van de nationale politiek, het onderwijs en de internationale economie wordt ze geassocieerd met ontwikkeling en vooruitgang. Maar steeds meer universiteiten in Ghana bieden nu ook bachelor- en masteropleidingen aan in Ghanese talen, zoals het Akan. En dat is niet vanzelfsprekend.
Ook in de Nederlandse kranten is erover bericht. Een deel van de studenten protesteert. De beweging Open Stellenbosch heeft een video, Luister, die heel veel is gedownload en veel heeft losgemaakt. Studenten vertellen over hun ervaring met discriminatie en met het Afrikaans. Daarnaast is er een diepte-interview met student Sikhulekile Duma, die…
Olifanten staan bekend om hun slurf en slagtanden, maar ze hebben ook enorme oren. En daarmee kan een olifant meer dan je in eerste instantie misschien zou denken. Onderzoek in het Amboseli National Park in Kenia heeft laten zien dat olifanten zelfs het verschil tussen twee talen kunnen horen!
Jong, dynamisch en verbindend. Dat is het Sheng in een notendop, de jongerentaal die Kenia aan het veroveren is. Over de precieze oorsprong zijn de experts het niet eens, maar het werd in de jaren zeventig al gesproken in de arme wijken en sloppenwijken voornamelijk in het oosten van Nairobi. Het is…
Geen familie meer hebben. Dat overkomt niet alleen mensen, maar ook talen. Diep verborgen in een vallei aan de noordwestelijke rand van het Dogon-plateau In het oosten van Mali wonen twee- à drieduizend sprekers van het Bangime, een taal zonder verwanten. Niet voor niets heet deze taal ook letterlijk ‘verborgen taal’ of ‘geheimtaal’ en de sprekers 'de verborgenen'. Welke geheimen herbergen het Bangime en zijn sprekers allemaal?
Wat zegt jouw naam over jou? De Akan (spreek uit: a-kaan), de grootste bevolkingsgroep van Ghana, geven hun kinderen namen waaraan je kunt aflezen wanneer en onder welke omstandigheden hij of zij geboren is, of hij of zij onderdeel van een tweeling is en of de moeder veel miskramen heeft gehad. Maar een Akan naam brengt ook verwachtingen over je gedrag met zich mee. En daar kun je je maar beter aan houden.
