Je bekijkt nu Hoe praten de Iraqw tegen hun huisdieren?
Roep je schapen anders dan koeien?

Hoe praten de Iraqw tegen hun huisdieren?

Dr Chrispina Alphonse

We horen allemaal wel eens mensen praten tegen hun katten en honden en vaak lijkt dat meer tot de oren van de menselijke omgeving gericht dan tot de dieren zelf. Maar we weten dat het mogelijk is om honden af te richten en ze instructies te laten opvolgen, bijvoorbeeld met ‘Zit!’ of ‘Voet!’. De Iraqw in noord-Tanzania richten niet alleen hun honden en katten af, maar vooral ook hun koeien, kippen, schapen en geiten. En daar hebben ze een groot scala van speciale woorden voor!

Dr. Chrispina Alphonce van de Universiteit van Dodoma in Tanzania bracht dit in kaart en geeft een prachtige gedetailleerde uitleg over hoe je huisdieren zoals koeien, schapen, honden en katten aanstuurt in het Iraqw, Chrispina’s moedertaal.

En van de belangrijkste commando’s is natuurlijk dat een beest naar jou toe moet komen. Voor een koe zeg je dan hhaaj eventueel gevolgd door de naam van de koe, maar tegen een stier zeg je heew en zijn naam. En voor kalveren is er nog een ander commando: mmbááhh, wat enigszins lijkt op het geluid dat ze zelf maken. En ook bij geiten en schapen maak je een onderscheid tussen bok (akwaá), geit (éhhaá) of kleintje, en bij de kleintjes weer met een commando dat lijkt op hun geluid: meémeé (geitjes) en neéneé (lammetjes). Maar andere dieren zijn minder van belang: bij ezels, honden en katten doen deze verschillen in geslacht en leefdtijd er niet toe. En zulke verschillen zien we ook voor alle verschillende commando’s om een dier weg te laten gaan.

Hoe krijg je dit stierkalfje naar je toe? Roep je heew, of mmbááhh?

Hoe passen zulke woorden in de taal? Alle woorden zijn echte woorden in het Iraqw, en ze worden alleen gebruikt om huisdieren te commanderen. (Behalve dan bij honden. Die zijn zo slim (?) dat je ze ook in het Swahili kan toespreken met kwenda ‘Ga weg!’.) De tot nu toe genoemde woorden gebruiken de gewone klanken van het Iraqw. Maar dat geldt niet voor alle commando’s. Zoals in zoveel talen, gebruik je ook klanken als tssjjj of zelfs kliks (zie dit stuk over de struisvogel).

Naast woorden en klanken gebruiken de Iraqw ook allerlei manieren van fluiten, vooral tegen de honden en de koeien. Bij de koeien om te zeggen dat ze moeten stoppen, of dat ze langzamer of sneller moeten lopen. En als de koe niet luistert, dan is er altijd nog de stok. Geen wonder dat de huisdieren heel snel de taal leren als ze door een Iraqw op de veemarkt worden gekocht.

Meer weten over hoe Nederlanders met koeien communiceren? Zie het project Koe & taal: https://nl-lab.net/projecten/koe-taal/