Het Afrikaans is voor ons een bijzondere taal. Iedereen die wel eens wat Afrikaans gehoord of gelezen heeft, ziet meteen: het Afrikaans lijkt verdacht veel op het Nederlands. Maar toch is het overduidelijk anders. Hoe is het Afrikaans nu eigenlijk ontstaan? En hoe kunnen we de kenmerken van het Afrikaans verklaren uit de geschiedenis van de taal? Dat is ook voor taalkundigen een flinke puzzel, maar geen onmogelijke opgave.
In de Arabische landen kent iedereen twee varianten van het Arabisch: Standaard-Arabisch, dat gebruikt wordt voor formele aangelegenheden, en de Arabische dialecten voor de dagelijkse omgang. De verschillen tussen het prestigieuze maar rigide Standaard-Arabisch en de flexibele Arabische spreektalen zijn groot. Standaard-Arabisch mag dan wel de norm zijn, maar de dialecten vertellen ons meer over geschiedenis, taalverandering en taalcontact.
Op 18 November 2010 beklommen ondernemers van de gemeente Vaals de 877 meter hoge Mount Scenery op Saba, een eilandje in de Caraïbische zee. Ze plaatsten daar een replica van een speciale dakvormige steen: het "dak van Nederland”. Doordat Saba sinds 2010 een bijzondere gemeente van Nederland is geworden, is de in het Zuid-Limburgse Vaals gelegen Vaalserberg (321m.) officieel niet meer het hoogste punt van Nederland. De Vaalserberg blijft wel de hoogste berg in Europees Nederland. Saba en Vaals zijn niet alleen de hoogst gelegen plaatsen van respectievelijk Caribisch en Europees Nederland, maar ook op taalgebied vertonen ze verrassende overeenkomsten.
Guyana en Suriname zijn twee buurlanden die deel uitmaken van het Guyana Plateau. Door het koloniale verleden en de relatie met de kolonisator zijn deze twee landen niet voortdurend op elkaar betrokken geweest. Niettemin hebben ze veel gedeelde geschiedenis en worden ze met vergelijkbare uitdagingen geconfronteerd. Lees hier wat de vijf Guyana’s kenmerkt en bindt.
Het is marathontijd, en dan gaat het vaak over Afrikaanse renners — of om precies te zijn renners uit Kenia en Ethiopië. Wie zijn de Kalenjin, en waarom beginnen zoveel van hun namen met "Kip"?
In Bantoetalen werkt het lijdend voorwerp anders dan in het Nederlands. Jenneke van der Wal legt met behulpt van voorbeelden uit hoe.
De Internationale Moedertaaldag wordt elk jaar gevierd op 21 februari, om de waarde van de eigen taal van iedereen te benadrukken. Geïnspireerd door deze dag schreef de Curaçaose dichteres en vertaalster Hilda de Windt Ayoubi het volgende gedicht, in het Papiamento, de taal van Curaçao, Aruba, en Bonaire. Vertaling Pieter Muysken.
Hoe staat het Afrikaans er zelf bij? Die vraag is moeilijk te beantwoorden, want er zijn tegenstrijdige signalen.
"Begging to be Black." Zo heet een recent boek van de Zuid-Afrikaanse dichteres en schrijfster Antjie Krog, waarin ze het levensgevoel van de blanke, met name de Afrikaanssprekende gemeenschap in Zuid-Afrika feilloos weet te verwoorden.
De tolk die de herdenkingsceremonie van Nelson Mandela naar Zuid-Afrikaanse gebarentaal moest vertalen is de mist ingegaan. Zijn ondermaatse optreden leidde wereldwijd tot commotie. De tolk zelf gaf als verklaring dat hij tijdens de dienst in een psychose raakte. Het voorval onderstreept het belang van gecertificeerde tolken, aldus nationale en internationale dovenorganisaties.
Welke gemiddelde lezer weet dat het West-Afrikaanse land Nigeria prat kan gaan op een Nobelprijswinnaar voor literatuur (Wole Soyinka) én een van de meest prominente romanschrijvers van de twintigste eeuw (Chinua Achebe)? En wie weet dat deze auteurs, die allebei hun carrière begonnen zijn in de jaren vijftig, de inspiratiebron zijn geweest voor een hele reeks jongere schrijvers in hun thuisland en in de diaspora?
Daria Tunca gaat in dit artikel in op de stemmen van Chimamanda Ngozi Adichie en Chika Unigwe, twee stemmen die gehoord mogen worden.
Foto: Minke Reijers
Ethnobotanicus Tinde van Andel en collega's onderzochten de herkomst van plantennamen van de Surinaamse Marrons, afstammelingen van gevluchte Westafrikaanse plantageslaven. Hun kennis van de Afrikaanse flora hielp hen overleven in het oerwoud. Veel Surinaamse bomen dragen daarom nog steeds een Afrikaanse naam.
Auteurs in de Afrikaanse diaspora gebruiken vaak conventies van westerse literatuur voor hun eigen doelen. Ze kunnen bijvoorbeeld de opzet van een detective gebruiken, maar zo aangepast dat het verhaal hun boodschap uitzendt en eigenlijk nog heel weinig weg heeft van wat wij een detective zouden noemen. Zo zien we dat ook bij science-fiction, een genre dat binnen de Afrikaanse diaspora een heel eigen leven gekregen heeft. Science-fiction is lang niet zo Europees of Amerikaans als je zou denken.
Jody Lukoki wordt dit seizoen door Ajax verhuurd aan Cambuur Leeuwarden. De twintigjarige aanvaller legde in zijn leven een lange route af voordat hij in het hoge noorden van Nederland terechtkwam. Zijn verhaal begon in 1992, te Congo.
Veel Afrikaanse talen zijn toontalen: de toonhoogte waarop je een woord of lettergreep uitspreekt maakt een verschil voor de betekenis. Neem het Benchnon, een taal uit Ethiopie. Daar kan toonhoogte het verschil aangeven tussen armband en onkruid, of tussen de toekomstige en de voltooid verleden tijd (zij zal zingen of zij heeft gezongen). Omdat toonhoogte zo belangrijk…
In het oosten van Ghana, aan de voet van de Akuapem-bergen, ligt het dorpje Adamarobe. Dit dorp staat bekend als het ‘dovendorp’ vanwege het ongebruikelijk hoge percentage inwoners met erfelijke doofheid. Rond de milleniumwisseling waren meer dan 30 van de ongeveer 1400 inwoners doof (dat is 2% van de bevolking) en in de jaren ’60 was dit zelfs 10 procent. Ondertussen wordt het dorp opgeslokt door de steeds groter wordende hoofdstad Accra, en is het percentage doofheid gezakt naar 1%. Dit percentage ligt veel hoger dan in andere delen van Ghana.
No woman no cry, Could you be loved, Get up stand up… Titels die iedereen zal associëren met reggae en ‘the King of Reggae’ Bob Marley. Maar al is Marley dood, reggae is nog springlevend. Niet alleen op Jamaica, maar ook in Afrika. Waar komt reggae nu echt vandaan? En wat is de impact van dit genre op de bevolking van Afrika?
Deze Engelstalige documentaire uit 1999 gaat over rap als een nieuw communicatiemiddel voor jongeren in Tanzania. Er wordt gesproken over de onderwerpen en doelen van dit toen opkomende muziekgenre. Verscheidene rappers komen aan het woord, zowel gewoon sprekend als rappend - zowel in het Engels als in het Swahili.
Foto door Liesbeth Nouens (Gehandu, 1987)
In het noorden van Tanzania wonen de Iraqw, een volk van ongeveer een half miljoen sprekers en zij spreken, naast de nationale taal het Swahili, hun eigen taal. Ze zijn trots op hun eigen taal en cultuur maar ze zijn natuurlijk ook onderdeel van de Tanzaniaanse samenleving en cultuur. Dit artikel gaat over één specimen van hun springlevende orale woordkunst, de slufay. Het artikel beoogt een indruk te geven van het belang van orale poezie voor een samenleving.
Dit zijn de teksten en bijbehorende vertalingen in het Engels, behorend bij de geluidsfragmenten uit het artikel "Een nationaal lied van de Iraqw?" van Maarten Mous
Afrika is, op Azië na, het continent waar de meeste verschillende talen gesproken worden. Spaans staat op een tweede plaats staat in het lijstje ‘meest gesproken moedertalen’ van de wereld. Maar waarom dan zo weinig Spaans in Afrika?
Iedereen kent die beelden wel van Afrikaanse vrouwen met de grote platen in hun onderlip. Deze beelden worden door veel mensen wat onsmakelijk gevonden, want het ziet er uiterst pijnlijk uit. Dat is het ook. Maar wat hebben die lipplaten voor effect op de spraak?
*Een taal achterstevoren gesproken
Nee, de titel bevat geen Swahili en nee, het is ook geen nieuwe taal. Het zijn gewoon normale Nederlandse woorden, alleen net iets anders opgeschreven. Waarschijnlijk herkent iedereen dit taalspelletje waarin lettergrepen door elkaar worden gehusseld en jij alleen weet wat het betekent. Ditzelfde taalspelletje is in de Verenigde Republiek Tanzania uitgegroeid tot een waar dialect onder jongeren.
By Biccie (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
“Ze was zowel een Afrikaner als een Afrikaan.” Met deze woorden herdacht Nelson Mandela de dichteres Ingrid Jonker. Een groter compliment dan dit kon zij als blanke Afrikaan ten tijde van de apartheid niet krijgen. Helaas voor haar kwamen deze woorden dertig jaar te laat. Ze vond haar dood in 1965, maar voorspelde deze zelf al in 1956.
Irak koos eind 2012 als tweede land ter wereld voor een meertalig volkslied. Het oude Mawtini (‘mijn thuisland’) deed herinneren aan oorlog en ellende en werd niet gedragen door alle etnische groepen in het land, aldus het parlement. Zuid-Afrika had al eerder dat probleem, maar een meertalig volkslied bleek niet de oplossing.
De gemiddelde Nederlander beheerst, behalve zijn moedertaal, maar weinig talen vloeiend. Als moedertaalspreker van het Nederlands kun je het je dus nauwelijks voorstellen: over de hele wereld bestaan meer dan zesduizend talen, verspreid over tweehonderd landen. Gemiddeld worden per land dus maar liefst dertig talen gesproken. Het aantal talen dat je als Nederlanders spreekt, is hier niets bij. Van de ruim zesduizend talen worden er een aantal maar door een paar duizend mensen gesproken. Ook bestaan er landen waar meerdere officiële talen in de wet zijn vastgelegd. Vooral in Afrika is dit het geval.
Ieder huisje heeft zijn kruisje. Huwelijksproblemen komen overal voor. De manier waarop problemen besproken worden, verschilt echter per cultuur. Zo hadden vrouwen in Cabinda tot in de jaren zestig een wel heel bijzondere manier om klachten over hun echtgenoot te uiten: via houten spreekwoorddeksels die over de etenspot van hun man werden gelegd.
Het lenen van woorden uit andere talen vindt bijna in elke taal plaats. Engelse woorden zoals ‘goal’, ‘deal’ en ‘weekend’ zijn helemaal ingeburgerd binnen de Nederlandse taal. Ook in de Zuid-Afrikaanse Xhosa-taal vindt dit verschijnsel plaats, waarbij sommige leenwoorden een wel heel verassende herkomst hebben.
In Kenia steekt een agent zijn hand door het open raam van een auto naar binnen om de hand van de bestuurder te schudden. Hij doet dat niet om geld te innen, maar dat is nu eenmaal hoe mensen in Kenia elkaar begroeten. Het schudden van handen is in elk land weer een ander gebaar met een andere betekenis.
Het Skepi-Nederlands is een mooie taal, of beter was een mooie taal, want het wordt nu niet meer gesproken. Het Skepi-Nederlands werd gesproken in een Zeeuwse nederzetting aan de rivier de Essequibo in Guyana in de 18e eeuw. Daar waren plantages waarop West-Afrikaanse slaafgemaakten in verschrikkelijke omstandigheden indigo, suiker, koffie en cacao moesten verbouwen onder toeziend oog van planters uit voornamelijk Zeeland. In deze situatie ontstond het Skepi-Nederlands. Het is een mengtaal van Zeeuwse dialecten en verschillende West-Afrikaanse talen en dialecten. In dit artikel wordt gekeken naar het oudste zinnetje uit deze taal.
Radio trottoir, pavement radio of in het Nederlands ‘stoepradio’ is het onofficiële bediscussiëren van actualiteiten in Afrika, voornamelijk in urbane gebieden. Ondanks de term betekent dit niet dat deze discussie via radio gaat: het zijn gesprekken met vrienden of bekenden, waaruit bijvoorbeeld politiek nieuws wordt gehaald wat niet openbaar bekend wordt gemaakt door officiële instanties.
Betekenis wordt niet alleen gecreëerd door taalgebruik. Dat idee zien we terug in talen die eigenlijk geen of beperkt gebruik van spraak maken (bijvoorbeeld drumtalen), maar ook bij het idee dat er betekenis schuilt achter verbeelding. Hierbij kun je denken aan schilderkunst of fotografie, maar ook aan kleding. In dit artikel kijken we naar de betekenis achter patronen in de kleding van de Anyi uit de Ivoorkust.
Terwijl in de meeste Westerse landen muziek samengaat met geschreven of gesproken tekst, hoeft dit in Afrika niet altijd te gelden. Instrumentele muziek kan een ‘metataal’ kennen, waarmee boodschappen worden overgebracht, bijvoorbeeld via drums of andere instrumenten. Hier kijken we naar de drumtaal van de Hausa in Nigeria, met nadruk op de jongerentaal daarvan.
Door de verschillen in cultuur die bij een taal horen ontstaan moeilijkheden met vertaling. Wat als je een woord moet vertalen waar je in je eigen taal geen woord voor hebt? We zullen dit probleem proberen te bekijken door te kijken naar de woorden die door de Hausa van Nigeria gebruikt worden voor de concepten gezondheid en welzijn.
De Maasai van Kenia en Tanzania hebben een eigen taal, die Maa heet. Deze taal kent ongeveer dertig woorden voor kleuren en ongeveer twintig voor kleuren met een patroon. In deze woorden schuilt een hoop kennis over cultuur.
In de westerse wereld is men gewend om te praten van de vijf zintuigen – zien, horen, ruiken, proeven en voelen. Ook al zijn de fysieke ervaringen waarschijnlijk hetzelfde in meerdere culturen, hoeft dat niet te gelden voor de waarde die aan de zintuigen toegekend wordt. Zo zijn er in Afrika meerdere, van ons heel erg verschillende, percepties van de zintuigen. De Kapsiki en Higi hechten bijzondere waarde aan geur.
Denkend aan Tanzania, komen al snel de woorden “safari”, “Kilimanjaro”, en “savanne” bovendrijven. Het land staat immers bekend om haar prachtige natuur. Een minder bekend feit is het unieke taalbeleid in Tanzania en de rol van het Swahili hierin.
Over wat juiste communicatie kan betekenen voor de Somalische gezondheidszorg.
http://vimeo.com/58448994 Europa en Afrika hebben een gedeeld verleden en een gemeenschappelijke toekomst. Er zijn met verschillende doeleinden veel mensen van Europese afkomst in Afrika en het Caraïbisch gebied en het aantal mensen in Europa van Afrikaanse oorsprong neemt toe. Welke muziek nemen zij mee en hoe ontwikkelt deze muziek zich in Nederland?…
Voor Somali’s is publiek spreken erg belangrijk. Naast de veelvoorkomende poëzie is humor ook van groot belang, voornamelijk vanwege de verbinding die het tussen de mensen doet ontstaan. Humor is ‘laughter made from pain, not pain inflicted by laughter’.
http://vimeo.com/53072769 Europa en Afrika hebben een gedeeld verleden en een gemeenschappelijke toekomst. Er zijn met verschillende doeleinden veel mensen van Europese afkomst in Afrika en het Caraïbisch gebied, en het aantal mensen in Europa van Afrikaanse oorsprong neemt toe. Met een serie tweegesprekken tussen wetenschappers en kunstenaars worden de stemmen van Afrika,…
'Black Gold' van de Afro-Amerikaanse zangeres Esperanza Spalding is een nummer dat draait om het rijke en veelkleurige cultureel erfgoed van Afrika. De zangeres legt uit dat het nummer een positieve, motiverende boodschap heeft: So much of our strength is drawn from resistance and endurance,” she explains, “but black pride didn’t just…
Charles Fréger, Herero in uniform
Het Afrikaanse land Namibië kent een levendige Duitse cultuur. Dit komt doordat het land vroeger een Duitse kolonie is geweest. Sommige scholen onderwijzen in het Duits. Het Namibisch Duits (Namibische variant van het Duits) wordt door ongeveer 22.500 tot 30.000 mensen gesproken en verschillende dorpen kennen Duitse architectonische invloeden. Fotograaf Charles Fréger…
De Tsotsitaal kent distinctieve en soms ironische benamingen voor de blanke bovenlaag van de bevolking. Zuid-Afrika kent een enorme verscheidenheid aan talen en dialecten. Naast de 11 officiële talen die het land kent komen in verschillende regio’s van het land dialecten voor die soms door slechts enkele leden van een groep of soms…
Sinds het West-Afrikaanse Ghana zich in 1957 als eerste Afrikaanse land onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk verklaarde, is het Engels altijd de officiële voertaal gebleven, ondanks dat het alleen als tweede taal gesproken wordt in Ghana. Als je bedenkt dat er zo’n 80 verschillende talen gesproken worden in Ghana, is het logisch dat er een behoefte bestaat aan een lingua franca: een taal die op grote schaal wordt gebruikt om te communiceren door mensen met verschillende moedertalen.
In Somalië is het al sinds jaar en dag erg onrustig. Het land werd ooit gekoloniseerd door Groot-Brittannië en Italië, kreeg te maken met een revolutie en een burgeroorlog en tot op de dag van vandaag zijn er terroristische aanslagen. Hierdoor heeft Somalië al jarenlang geen stabiele regering en is het land…
‘Mama, mag ik een snoepje?’ Het kleine meisje kijkt haar moeder vragend aan. ‘Vraag maar aan papa.’ Het meisje keert zich om en tikt haar vader op zijn schouder. Met grote bambi-ogen stelt ze dezelfde vraag aan haar vader: ‘¿Papá, pudeo tener un caramelo por favor?’
Somalië komt vaak in het nieuws, maar het Somalisch eigenlijk niet. Afrikaanse landen worden geassocieerd met woorden als oorlog, armoede en vluchtelingen. Dit geldt ook voor het Afrikaanse land Somalië. De laatste jaren is dit land vaak negatief in het nieuws geweest met o.a. verhalen over piraterij. Is Somalië een land waar alleen maar negatieve verhalen over te vertellen zijn of kent het ook nog positieve, minder besproken kanten?
Namibië heeft een rijke geschiedenis. De kolonisatie van Duitsland heeft bijvoorbeeld een grote invloed gehad en heeft tot vandaag de dag nog sporen achtergelaten. Tussen 22.000 en 30.000 Namibiërs spreken Duits als moedertaal en er verschijnt dagelijks een Duitse krant, de Allgemeine Zeitung. Af en toe worden ook Duitse programma’s op de televisie…
Het Swahili, een taal die gesproken wordt aan de oostkust van Afrika, drinkt als het ware uit twee bronnen: Bantoe en Arabisch. Ongeveer 5 miljoen mensen in Oost-Afrika spreken het Swahili als moedertaal; daarnaast zijn er nog zeker 45 miljoen mensen die het als tweede of derde taal spreken. Het Swahili behoort tot de Bantoetalen, een grote groep talen gesproken in het zuidelijke deel van het Afrikaanse continent.
