Je bekijkt nu Interview: Hermine Haman over srefidensi, spelling en verbondenheid in taal

Interview: Hermine Haman over srefidensi, spelling en verbondenheid in taal

In de Surinaams-Nederlandse geschiedenis is 25 november 1975 een belangrijke dag. Op deze dag werd Suriname staatkundig onafhankelijk verklaard. Sindsdien staat deze dag bekend als Srefidensi Dey, oftewel Onafhankelijkheidsdag.

De schrijfwijze van het woord srefidensi is sinds de geboorte van het woord niet veranderd. In geschriften en op internet wordt srefidensi vrijwel altijd op dezelfde manier geschreven. Een enkeling schrijft srefidensie, maar srefidensi (zonder -e) is het meest frequent. Dit is tevens de officiële spelling volgens artikel 2.3.4 van de Resolutie van 15 juli 1986 No. 4501, inzake vaststelling officiële spelling voor het Sranantongo.

Het woord srefidensi blijkt één van de weinige woorden in het geschreven Sranantongo te zijn die nauwelijks variatie vertonen. Want ondanks de spellingwet van 1986 is er veel variatie in het geschreven Sranantongo. Kijk bijvoorbeeld eens naar de manier waarop het eveneens populaire woord switi ‘lief, lekker, leuk, zoet’ geschreven wordt in bedrijfsnamen. Een snelle zoektocht op internet geeft, naast afbeeldingen van heerlijk Surinaams eten, ook een lijst van klinkende namen als Surinaams eet- en afhaalrestaurant Switie, Njangsweetie Suriname Food Utrecht, Warung Sweetie, Surinaams Hindoestaans Eethuis Take away Makan Swietie en Surinaams Chinees eethuis en afhaalcentrum Swietie. De spelling vertoont soms sporen van het Engelse bronwoord sweet, waar switi van is afgeleid (sweetie). Soms is de Nederlandse invloed duidelijk zichtbaar (swietie). En soms is het een Surinaams-Nederlandse combinatie (switie).

Als er al een taalwet voor het Sranantongo is, waarom is er dan toch zoveel variatie? Laten we beginnen met een algemene opmerking: Het instellen van een spellingwet hoeft niet het einde van taalvariatie te zijn. De progressieven noemden zichzelf kreatief en krities in het Nederland van de jaren ’70, terwijl de conservatieven toen creatief en kritisch waren. Mijn oma schreef in de jaren ’80 van de vorige eeuw op haar boodschappenlijstje af en toe ‘roode kool’, terwijl de dubbele o in open lettergrepen al in 1947 werd afgeschaft. Variatie kan dus verschillende oorzaken en betekenissen hebben. Maar met betrekking tot Sranantongo speelt er nog iets anders mee. Veel mensen zijn niet op de hoogte van het bestaan van de Surinaamse spellingwet en er is nauwelijks onderwijs in en over het Sranantongo. Een extra uitdaging!

Kruderi nanga Krutu

De Facebookgroep Kruderi nanga Krutu is deze uitdaging aangegaan. Deze groep is nu meer dan een jaar bezig en heeft inmiddels meer dan 1800 leden. Dagelijks wordt er overlegd (kruderi in het Sranantongo) en gediscussieerd (krutu in het Sranantongo) over Surinaamse woorden en hun spelling. Leden in Nederland, Suriname en in andere delen van de wereld werken samen hard aan de productie van meer tekst-, beeld- en geluidsmateriaal in het Sranantongo. Videoclips worden ondertiteld in het Sranantongo en spreekwoorden worden ingesproken.

Stemmen van Afrika gaat in gesprek met Hermine Haman, medebeheerder van de Facebookgroep naar aanleiding van het succesvolle eerste jaar van de pagina:

Hermine Haman (© Hermine Haman)

Wat is het doel van de Facebookgroep Kruderi nanga Krutu?

Met de Facebookgroep Kruderi nanga Krutu, opgezet door Stuart Rahan, willen wij leden de bestaande spellingsregels van het Sranantongo bijbrengen. Daarnaast geven wij, inderdaad met gebruikmaking van geluidsmateriaal in combinatie met tekst en beeld, het verschil aan tussen het geschreven Sranantongo en wijze waarop het uitgesproken wordt. De Facebookpagina laat echter zien dat er dringende behoefte is aan herziening van de verouderde Resolutie van 15 juli 1986 betreffende de officiële spelling voor het Sranantongo. Er blijkt een roep te zijn naar duidelijke, heldere en eenduidige spellingsregels. Eén van de punten van herziening zal daarom zeker de notatie van de diftongen moeten zijn. Op de Facebookpagina Kruderi nanga Krutu anticiperen wij al op de schrijfwijze van deze tweeklanken door de ‘y’ te gebruiken in plaats van de ‘i’; op de pagina geven wij beargumenteerd de voorkeur aan de combinaties ‘ay, ey, oy’ en ‘uy’, boven de ‘ai, ei, oi’ en de ‘ui’. Verder blijkt er behoefte te zijn aan een vollediger en accurater woordenboek en meer Sranantongo-onderwijs.

Waarom is spelling belangrijk?

Voor elke geschreven taal is spelling belangrijk. Spelfouten kunnen leiden tot verwarring bij het overbrengen van de boodschap. Vooral door de toenemende digitale uitingen in het Sranantongo wordt het pijnlijk duidelijk dat de correcte spelling van het Sranantongo nooit officieel is aangeleerd. Om de verschillende klanken ook op papier te kunnen zetten, moeten gebruikers het vooral van zelfstudie hebben. Een goede orthografische kennis wordt bemoeilijkt door de vele foutief gespelde teksten die vooral op de sociale media voorbij komen, maar ook in officiële teksten maakt men zich daar schuldig aan. Herhaling is een belangrijk didactisch principe; hoe vaker men de correcte schrijfwijze leest en schrijft hoe makkelijker het wordt om juist te spellen.

Suriname wordt wereldwijd gezien als een samenleving waarin verschillende groepen, culturen en talen naast elkaar en met elkaar in harmonie samenleven, zonder dat de ene groep de andere overheerst. Dit gedachtegoed staat bekend als ‘eenheid in verscheidenheid’. Hoe ziet de Facebookgroep de relatie tussen dit gedachtegoed en het promoten van een uniforme spelling van het Sranantongo?

Wie in Suriname geweest is, komt er al snel achter dat er in de smeltkroes Suriname één taal is die door iedereen gesproken wordt, ongeacht etnische afkomst met de eigen moedertaal, leeftijd of zelfs sociale klasse en die taal is niet de officiële taal van het land, het Nederlands, maar het Sranantongo. Laatst hadden wij het in de Facebookgroep over het feit dat bijna elke in Suriname gevestigde ambassade haar uitgezonden personeel de lingua franca van het land, het Sranantongo, aanleert. Het is deze gezamenlijk gesproken taal die de eenheid in verscheidenheid aangeeft. Die eenheid merk je ook aan de diversiteit van de leden van Kruderi nanga Krutu. Een blik op de namen van de leden -in Suriname kun je vaak aan de namen aflezen tot welke etnische groep iemand behoort- bevestigt dat het Sranantongo van ons allen is. Door steeds toenemende interraciale vermengingen is Suriname een mooie smeltkroes waar de gezamenlijke taal goed bij past. 

Wat is Kruderi nanga Krutu van plan om het komend jaar te doen?

Kruderi nanga Krutu is bezig met het opzetten van een stichting die het mogelijk moet maken om, in samenwerking met relevante partners, het Sranantongo naar een hoger niveau te tillen. De stichting zal werken aan het herijken en opwaarderen van het Sranantongo en het bevorderen van de spreek-, lees- en schrijfvaardigheid. Verder streven we naar het opzetten van een Sranantongo instituut dat de rijkdom van de taal in al haar facetten uitdraagt en uitvoerende, initiërende en coördinerende werkzaamheden verricht.

Meer weten? Hermine Haman werd op 25 november 2020 geïnterviewd door Mitchel Esajas (Black Archives), zie http://www.theblackarchives.nl/srefidensi.html