Ook in de Nederlandse kranten is erover bericht. Een deel van de studenten protesteert. De beweging Open Stellenbosch heeft een video, Luister, die heel veel is gedownload en veel heeft losgemaakt. Studenten vertellen over hun ervaring met discriminatie en met het Afrikaans. Daarnaast is er een diepte-interview met student Sikhulekile Duma, die…
Olifanten staan bekend om hun slurf en slagtanden, maar ze hebben ook enorme oren. En daarmee kan een olifant meer dan je in eerste instantie misschien zou denken. Onderzoek in het Amboseli National Park in Kenia heeft laten zien dat olifanten zelfs het verschil tussen twee talen kunnen horen!
Jong, dynamisch en verbindend. Dat is het Sheng in een notendop, de jongerentaal die Kenia aan het veroveren is. Over de precieze oorsprong zijn de experts het niet eens, maar het werd in de jaren zeventig al gesproken in de arme wijken en sloppenwijken voornamelijk in het oosten van Nairobi. Het is…
Geen familie meer hebben. Dat overkomt niet alleen mensen, maar ook talen. Diep verborgen in een vallei aan de noordwestelijke rand van het Dogon-plateau In het oosten van Mali wonen twee- à drieduizend sprekers van het Bangime, een taal zonder verwanten. Niet voor niets heet deze taal ook letterlijk ‘verborgen taal’ of ‘geheimtaal’ en de sprekers 'de verborgenen'. Welke geheimen herbergen het Bangime en zijn sprekers allemaal?
Wat zegt jouw naam over jou? De Akan (spreek uit: a-kaan), de grootste bevolkingsgroep van Ghana, geven hun kinderen namen waaraan je kunt aflezen wanneer en onder welke omstandigheden hij of zij geboren is, of hij of zij onderdeel van een tweeling is en of de moeder veel miskramen heeft gehad. Maar een Akan naam brengt ook verwachtingen over je gedrag met zich mee. En daar kun je je maar beter aan houden.
Net zoals andere creooltalen in het Caribisch gebied was het Berbice Nederlands ooit de taal van een plantagekolonie. Maar Berbice (in het huidige Guyana in Zuid-Amerika) was geen typische kolonie. En het Berbice Nederlands was geen typische creooltaal. Het is opmerkelijk hoe sterk de aanwezigheid is van woorden en grammaticale kenmerken uit het Oostelijk Ijo, dat langs de zuidoostelijke kust van Nigeria gesproken wordt. Het Berbice Nederlands heeft eigenschappen geïncorporeerd van de grammatica van zowel het Nederlands als het Ijo, maar is desondanks heel anders dan beide. In wat voor samenleving kan zo'n taal ontstaan?
"Hoe bedrijven mensen in Afrika wetenschap?" Die vraag stelde Juul van der Laan zich. Zij beschikken namelijk bij lange na niet over al het vaak vrij dure, specialistische materieel dat wetenschappers hier hebben. Dus moeten zij veel slimmer en creatiever zijn om wetenschappelijk onderzoek te doen. Juul van der Laan reisde naar Ghana af en maakte er een film over. Wat kunnen wij leren van Afrikaanse wetenschappers?
Het Papiaments, de taal van Aruba, Bonaire en Curaçao, is één van de spannendste talen ter wereld. Waarom is het Papiamentse woord voor ‘wit’, blanku, van het Spaans afgeleid, terwijl dat voor ‘zwart’, pretu, van het Portugees komt? En is deze taal echt in het Caraïbisch gebied ontstaan of komt ze eigenlijk uit Afrika? En hoe kon het Papiaments zich tegenover het koloniale Nederlands handhaven?
Als Soedan tegenwoordig in het nieuws komt, gaat het meestal over de humanitaire problemen in Darfoer, conflicten bij de grens met Zuid-Soedan of olie. Kort door de bocht liggen complexe cultuur verschillen tussen de overwegend Arabische elite en de traditionelere Afrikaanse stammen zoals de Nuba, ten grondslag aan vele problemen. Maar op één vlak gaan deze verschillende bevolkingsgroepen wel harmonieus met elkaar om, namelijk met poëzie per sms.
Frank Martinus Arion (Curaçao, 1936) is een bijzonder mens. In Nederland is hij vooral bekend door zijn roman Dubbelspel, die zich op Curaçao afspeelt en over een partijtje domino gaat dat symbool voor alles wat er in een kleine eilandgemeenschap gebeurt. In Nederland zijn de volgende drie andere kanten van deze gigant veel minder bekend: zijn poëzie, zijn bemoeienis met het Papiamento (op Curaçao schrijven ze Papiamentu), en zijn betrokkenheid bij het onderwijs. Daarnaast heeft Frank Martinus onderzoek gedaan naar de oorsprong van het Papiamento.
De sluwe, listige maar meedogenloze spin Anansi is de held van de Caraïben. Geen tegenstander zo sterk, geen vijand zo gevaarlijk of Anansi is hem te slim af. Anansi stamt uit de religie van de Asante uit Ghana en is met de slavernij mee naar de Caraïben verhuisd. Daar is hij het symbool van het stille verzet tegen de slavenhouders geworden: Anansi, de nietige spin, verslaat zijn sterkere vijanden niet door spierkracht maar door woorden en slimheid.
“Wat is dat, mama? Waarom, mama?” Het zijn herkenbare vragen van een klein kind aan zijn moeder. Hij doet het niet bewust, maar door dit soort vragen te stellen is het kind bezig zijn moedertaal te leren. Want de antwoorden van de moeder leveren het kind weer nieuwe taalinput. Het lijkt misschien vanzelfsprekend dat deze interactie tussen kind en moeder over de hele wereld hetzelfde is, maar dat blijkt helemaal niet altijd zo vanzelfsprekend te zijn. In sommige culturen worden kinderen die nog moeten leren spreken niet als ‘gesprekspartners’ gezien. En dus wordt er niet met ze gesproken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de Fulani in het noorden van Kameroen. Maar hoe leren deze kinderen dan hun moedertaal, het Fulfulde?
Wist je dat de Amerikaanse Maagdeneilanden van 1672 tot 1917 een Deense kolonie waren (Deens West-Indië)? En dat in deze kolonie heel veel Vlamingen en Nederlanders woonden? In de eerste zeventig jaar van deze kolonie was onze taal zelfs zó belangrijk dat men officiële documenten in het Nederlands schreef (in plaats van in het Deens, de officiële taal). De Afrikanen die zij als slaven hielden, hebben in de kolonie een taal gecreëerd met veel woorden van specifiek West- en Zeeuws-Vlaamse afkomst. Tegenwoordig wordt deze taal niet meer gesproken, maar vooral in de 18e en de 19e eeuw was dit de moedertaal van veel bewoners van de drie Deense (nu Amerikaanse) Maagdeneilanden.
Het Ghomara Berber (door de sprekers zelf ššelḥa genoemd) is een opmerkelijke taal die door een klein aantal mensen wordt gesproken in het noord-westen van Marokko. De taal verschilt sterk van het naburige Riffijns Berber. Bovendien is de grammatica enorm door het omringende Arabisch beïnvloed wat tot opvallende taalverandering heeft geleid.
Als er iets gebeurt in de wereld, dan gebeurt dat meestal met iemand of iets. Bij ‘wandelen’ bijvoorbeeld, is er altijd iemand die dat doet. En bij ‘bakken’ is er niet alleen iemand die bakt, maar ook nog iets dat gebakken wordt. Je zegt dus in het Nederlands ‘Johan bakt pannenkoeken’ en niet alleen ‘Johan bakt’. Maar waarschijnlijk worden die pannenkoeken ook voor iemand gebakken. In het Makhuwa, gesproken in het noorden van Mozambique, is het werkwoord beperkt in z'n functies. Het kan niet zomaar uitdrukken voor wie er iets gebeurt. Een beetje zoals een smartphone die net van de fabriek komt en maar twee functies heeft: je kan er alleen mee bellen en foto’s maken. Maar het Makhuwa heeft daar iets op bedacht. Met behulp van een app op het werkwoord kunnen het aantal functies aanzienlijk uitgebreid worden.
Het Papiaments is de taal van Curaçao, Aruba en Bonaire. De eigenheid van het Papiaments heeft de Curaçaose dichteres en vertaalster Hilda de Windt Ayoubi geïnspireerd tot onderstaand gedicht in het Nederlands over haar bijzondere moedertaal. Het Papiamentse 'gespreek' Waren er op ons eiland geen groepen geweest die een belangrijke…
Het Afrikaans is voor ons een bijzondere taal. Iedereen die wel eens wat Afrikaans gehoord of gelezen heeft, ziet meteen: het Afrikaans lijkt verdacht veel op het Nederlands. Maar toch is het overduidelijk anders. Hoe is het Afrikaans nu eigenlijk ontstaan? En hoe kunnen we de kenmerken van het Afrikaans verklaren uit de geschiedenis van de taal? Dat is ook voor taalkundigen een flinke puzzel, maar geen onmogelijke opgave.
In de Arabische landen kent iedereen twee varianten van het Arabisch: Standaard-Arabisch, dat gebruikt wordt voor formele aangelegenheden, en de Arabische dialecten voor de dagelijkse omgang. De verschillen tussen het prestigieuze maar rigide Standaard-Arabisch en de flexibele Arabische spreektalen zijn groot. Standaard-Arabisch mag dan wel de norm zijn, maar de dialecten vertellen ons meer over geschiedenis, taalverandering en taalcontact.
Op 18 November 2010 beklommen ondernemers van de gemeente Vaals de 877 meter hoge Mount Scenery op Saba, een eilandje in de Caraïbische zee. Ze plaatsten daar een replica van een speciale dakvormige steen: het "dak van Nederland”. Doordat Saba sinds 2010 een bijzondere gemeente van Nederland is geworden, is de in het Zuid-Limburgse Vaals gelegen Vaalserberg (321m.) officieel niet meer het hoogste punt van Nederland. De Vaalserberg blijft wel de hoogste berg in Europees Nederland. Saba en Vaals zijn niet alleen de hoogst gelegen plaatsen van respectievelijk Caribisch en Europees Nederland, maar ook op taalgebied vertonen ze verrassende overeenkomsten.
Guyana en Suriname zijn twee buurlanden die deel uitmaken van het Guyana Plateau. Door het koloniale verleden en de relatie met de kolonisator zijn deze twee landen niet voortdurend op elkaar betrokken geweest. Niettemin hebben ze veel gedeelde geschiedenis en worden ze met vergelijkbare uitdagingen geconfronteerd. Lees hier wat de vijf Guyana’s kenmerkt en bindt.
Het is marathontijd, en dan gaat het vaak over Afrikaanse renners — of om precies te zijn renners uit Kenia en Ethiopië. Wie zijn de Kalenjin, en waarom beginnen zoveel van hun namen met "Kip"?
In Bantoetalen werkt het lijdend voorwerp anders dan in het Nederlands. Jenneke van der Wal legt met behulpt van voorbeelden uit hoe.
De Internationale Moedertaaldag wordt elk jaar gevierd op 21 februari, om de waarde van de eigen taal van iedereen te benadrukken. Geïnspireerd door deze dag schreef de Curaçaose dichteres en vertaalster Hilda de Windt Ayoubi het volgende gedicht, in het Papiamento, de taal van Curaçao, Aruba, en Bonaire. Vertaling Pieter Muysken.
Hoe staat het Afrikaans er zelf bij? Die vraag is moeilijk te beantwoorden, want er zijn tegenstrijdige signalen.
"Begging to be Black." Zo heet een recent boek van de Zuid-Afrikaanse dichteres en schrijfster Antjie Krog, waarin ze het levensgevoel van de blanke, met name de Afrikaanssprekende gemeenschap in Zuid-Afrika feilloos weet te verwoorden.
De tolk die de herdenkingsceremonie van Nelson Mandela naar Zuid-Afrikaanse gebarentaal moest vertalen is de mist ingegaan. Zijn ondermaatse optreden leidde wereldwijd tot commotie. De tolk zelf gaf als verklaring dat hij tijdens de dienst in een psychose raakte. Het voorval onderstreept het belang van gecertificeerde tolken, aldus nationale en internationale dovenorganisaties.
Welke gemiddelde lezer weet dat het West-Afrikaanse land Nigeria prat kan gaan op een Nobelprijswinnaar voor literatuur (Wole Soyinka) én een van de meest prominente romanschrijvers van de twintigste eeuw (Chinua Achebe)? En wie weet dat deze auteurs, die allebei hun carrière begonnen zijn in de jaren vijftig, de inspiratiebron zijn geweest voor een hele reeks jongere schrijvers in hun thuisland en in de diaspora? Daria Tunca gaat in dit artikel in op de stemmen van Chimamanda Ngozi Adichie en Chika Unigwe, twee stemmen die gehoord mogen worden.
Ethnobotanicus Tinde van Andel en collega's onderzochten de herkomst van plantennamen van de Surinaamse Marrons, afstammelingen van gevluchte Westafrikaanse plantageslaven. Hun kennis van de Afrikaanse flora hielp hen overleven in het oerwoud. Veel Surinaamse bomen dragen daarom nog steeds een Afrikaanse naam.
Auteurs in de Afrikaanse diaspora gebruiken vaak conventies van westerse literatuur voor hun eigen doelen. Ze kunnen bijvoorbeeld de opzet van een detective gebruiken, maar zo aangepast dat het verhaal hun boodschap uitzendt en eigenlijk nog heel weinig weg heeft van wat wij een detective zouden noemen. Zo zien we dat ook bij science-fiction, een genre dat binnen de Afrikaanse diaspora een heel eigen leven gekregen heeft. Science-fiction is lang niet zo Europees of Amerikaans als je zou denken.
Jody Lukoki wordt dit seizoen door Ajax verhuurd aan Cambuur Leeuwarden. De twintigjarige aanvaller legde in zijn leven een lange route af voordat hij in het hoge noorden van Nederland terechtkwam. Zijn verhaal begon in 1992, te Congo.
Veel Afrikaanse talen zijn toontalen: de toonhoogte waarop je een woord of lettergreep uitspreekt maakt een verschil voor de betekenis. Neem het Benchnon, een taal uit Ethiopie. Daar kan toonhoogte het verschil aangeven tussen armband en onkruid, of tussen de toekomstige en de voltooid verleden tijd (zij zal zingen of zij heeft gezongen). Omdat toonhoogte zo belangrijk…
In het oosten van Ghana, aan de voet van de Akuapem-bergen, ligt het dorpje Adamarobe. Dit dorp staat bekend als het ‘dovendorp’ vanwege het ongebruikelijk hoge percentage inwoners met erfelijke doofheid. Rond de milleniumwisseling waren meer dan 30 van de ongeveer 1400 inwoners doof (dat is 2% van de bevolking) en in de jaren ’60 was dit zelfs 10 procent. Ondertussen wordt het dorp opgeslokt door de steeds groter wordende hoofdstad Accra, en is het percentage doofheid gezakt naar 1%. Dit percentage ligt veel hoger dan in andere delen van Ghana.
No woman no cry, Could you be loved, Get up stand up… Titels die iedereen zal associëren met reggae en ‘the King of Reggae’ Bob Marley. Maar al is Marley dood, reggae is nog springlevend. Niet alleen op Jamaica, maar ook in Afrika. Waar komt reggae nu echt vandaan? En wat is de impact van dit genre op de bevolking van Afrika?
Deze Engelstalige documentaire uit 1999 gaat over rap als een nieuw communicatiemiddel voor jongeren in Tanzania. Er wordt gesproken over de onderwerpen en doelen van dit toen opkomende muziekgenre. Verscheidene rappers komen aan het woord, zowel gewoon sprekend als rappend - zowel in het Engels als in het Swahili.
In het noorden van Tanzania wonen de Iraqw, een volk van ongeveer een half miljoen sprekers en zij spreken, naast de nationale taal het Swahili, hun eigen taal. Ze zijn trots op hun eigen taal en cultuur maar ze zijn natuurlijk ook onderdeel van de Tanzaniaanse samenleving en cultuur. Dit artikel gaat over één specimen van hun springlevende orale woordkunst, de slufay. Het artikel beoogt een indruk te geven van het belang van orale poezie voor een samenleving.
Dit zijn de teksten en bijbehorende vertalingen in het Engels, behorend bij de geluidsfragmenten uit het artikel "Een nationaal lied van de Iraqw?" van Maarten Mous
Afrika is, op Azië na, het continent waar de meeste verschillende talen gesproken worden. Spaans staat op een tweede plaats staat in het lijstje ‘meest gesproken moedertalen’ van de wereld. Maar waarom dan zo weinig Spaans in Afrika?
Iedereen kent die beelden wel van Afrikaanse vrouwen met de grote platen in hun onderlip. Deze beelden worden door veel mensen wat onsmakelijk gevonden, want het ziet er uiterst pijnlijk uit. Dat is het ook. Maar wat hebben die lipplaten voor effect op de spraak?
*Een taal achterstevoren gesproken Nee, de titel bevat geen Swahili en nee, het is ook geen nieuwe taal. Het zijn gewoon normale Nederlandse woorden, alleen net iets anders opgeschreven. Waarschijnlijk herkent iedereen dit taalspelletje waarin lettergrepen door elkaar worden gehusseld en jij alleen weet wat het betekent. Ditzelfde taalspelletje is in de Verenigde Republiek Tanzania uitgegroeid tot een waar dialect onder jongeren.
“Ze was zowel een Afrikaner als een Afrikaan.” Met deze woorden herdacht Nelson Mandela de dichteres Ingrid Jonker. Een groter compliment dan dit kon zij als blanke Afrikaan ten tijde van de apartheid niet krijgen. Helaas voor haar kwamen deze woorden dertig jaar te laat. Ze vond haar dood in 1965, maar voorspelde deze zelf al in 1956.
Irak koos eind 2012 als tweede land ter wereld voor een meertalig volkslied. Het oude Mawtini (‘mijn thuisland’) deed herinneren aan oorlog en ellende en werd niet gedragen door alle etnische groepen in het land, aldus het parlement. Zuid-Afrika had al eerder dat probleem, maar een meertalig volkslied bleek niet de oplossing.
De gemiddelde Nederlander beheerst, behalve zijn moedertaal, maar weinig talen vloeiend. Als moedertaalspreker van het Nederlands kun je het je dus nauwelijks voorstellen: over de hele wereld bestaan meer dan zesduizend talen, verspreid over tweehonderd landen. Gemiddeld worden per land dus maar liefst dertig talen gesproken. Het aantal talen dat je als Nederlanders spreekt, is hier niets bij. Van de ruim zesduizend talen worden er een aantal maar door een paar duizend mensen gesproken. Ook bestaan er landen waar meerdere officiële talen in de wet zijn vastgelegd. Vooral in Afrika is dit het geval.
Ieder huisje heeft zijn kruisje. Huwelijksproblemen komen overal voor. De manier waarop problemen besproken worden, verschilt echter per cultuur. Zo hadden vrouwen in Cabinda tot in de jaren zestig een wel heel bijzondere manier om klachten over hun echtgenoot te uiten: via houten spreekwoorddeksels die over de etenspot van hun man werden gelegd.
Het lenen van woorden uit andere talen vindt bijna in elke taal plaats. Engelse woorden zoals ‘goal’, ‘deal’ en ‘weekend’ zijn helemaal ingeburgerd binnen de Nederlandse taal. Ook in de Zuid-Afrikaanse Xhosa-taal vindt dit verschijnsel plaats, waarbij sommige leenwoorden een wel heel verassende herkomst hebben.
In Kenia steekt een agent zijn hand door het open raam van een auto naar binnen om de hand van de bestuurder te schudden. Hij doet dat niet om geld te innen, maar dat is nu eenmaal hoe mensen in Kenia elkaar begroeten. Het schudden van handen is in elk land weer een ander gebaar met een andere betekenis.
Het Skepi-Nederlands is een mooie taal, of beter was een mooie taal, want het wordt nu niet meer gesproken. Het Skepi-Nederlands werd gesproken in een Zeeuwse nederzetting aan de rivier de Essequibo in Guyana in de 18e eeuw. Daar waren plantages waarop West-Afrikaanse slaafgemaakten in verschrikkelijke omstandigheden indigo, suiker, koffie en cacao moesten verbouwen onder toeziend oog van planters uit voornamelijk Zeeland. In deze situatie ontstond het Skepi-Nederlands. Het is een mengtaal van Zeeuwse dialecten en verschillende West-Afrikaanse talen en dialecten. In dit artikel wordt gekeken naar het oudste zinnetje uit deze taal.
Radio trottoir, pavement radio of in het Nederlands ‘stoepradio’ is het onofficiële bediscussiëren van actualiteiten in Afrika, voornamelijk in urbane gebieden. Ondanks de term betekent dit niet dat deze discussie via radio gaat: het zijn gesprekken met vrienden of bekenden, waaruit bijvoorbeeld politiek nieuws wordt gehaald wat niet openbaar bekend wordt gemaakt door officiële instanties.
Betekenis wordt niet alleen gecreëerd door taalgebruik. Dat idee zien we terug in talen die eigenlijk geen of beperkt gebruik van spraak maken (bijvoorbeeld drumtalen), maar ook bij het idee dat er betekenis schuilt achter verbeelding. Hierbij kun je denken aan schilderkunst of fotografie, maar ook aan kleding. In dit artikel kijken we naar de betekenis achter patronen in de kleding van de Anyi uit de Ivoorkust.
Terwijl in de meeste Westerse landen muziek samengaat met geschreven of gesproken tekst, hoeft dit in Afrika niet altijd te gelden. Instrumentele muziek kan een ‘metataal’ kennen, waarmee boodschappen worden overgebracht, bijvoorbeeld via drums of andere instrumenten. Hier kijken we naar de drumtaal van de Hausa in Nigeria, met nadruk op de jongerentaal daarvan.
Door de verschillen in cultuur die bij een taal horen ontstaan moeilijkheden met vertaling. Wat als je een woord moet vertalen waar je in je eigen taal geen woord voor hebt? We zullen dit probleem proberen te bekijken door te kijken naar de woorden die door de Hausa van Nigeria gebruikt worden voor de concepten gezondheid en welzijn.
