Zuid-Afrika en haar meertalige volkslied

Irak koos eind 2012 als tweede land ter wereld voor een meertalig volkslied. Het oude Mawtini (‘mijn thuisland’) deed herinneren aan oorlog en ellende en werd niet gedragen door alle etnische groepen in het land, aldus het parlement. Zuid-Afrika had al eerder dat probleem, maar een meertalig volkslied bleek niet de oplossing.

In 1997 besloot de regering van Zuid-Afrika twee liederen samen te voegen tot één nieuw volkslied. De combinatie van Die Stem van Suid-Afrika en Nkosi Sikelel’ iAfrika werd opgedeeld in vijf strofes, in de belangrijkste talen van het land. Zo werd gehoor gegeven aan de etnische diversiteit van de bevolking: het nieuwe Zuid-Afrikaanse volkslied wordt achtereenvolgens gezongen in het Xhosa, Zulu, Zuid-Sotho, Afrikaans en Engels. Nu is Zuid-Afrika op taalgebied inderdaad behoorlijk versnipperd (met 11 nationale talen en in totaal 28 gesproken talen), maar het is de vraag of het gelukt is de meertalige Zuid-Afrikanen te verenigen in een multilinguaal volkslied.

Het Zuid-Afrikaanse volkslied is problematisch om twee redenen. Radiopresentator Bob Mabena schreef in januari 2013 over zijn volkslied in de Sunday World. Hij schreef dat zijn generatie Zuid-Afrikane de Amerikaanse trots op het volkslied onbegrijpelijk vindt. Kunnen Zuid-Afrikanen die de apartheid hebben meegemaakt en die nog steeds niet de welvarendste bevolkingsgroep van Zuid-Afrika is überhaupt patriottisch zijn? Het is een probleem voor veel Zuid-Afrikanen: het concept ‘volkslied’ voelt voor hen ongemakkelijk. Ten tweede levert het multilinguale volkslied juist verdeeldheid op. Er vallen taalsprekers buiten de boot, doordat is gekozen voor ‘maar’ vijf talen. Zuid-Afrikanen die alleen Tswana spreken kunnen hun volkslied niet zingen en worden daardoor buitengesloten. Ook Zuid-Afrikanen wiens taal wél is opgenomen in het volkslied worden niet verenigt: kleurlingen zingen strofes afkomstig uit Nkosi Sikelel’ iAfrika en blanken de strofes uit Die Stem van Suid-Afrika. Het volkslied herenigt niet, maar verdeelt.

Irak komt nu als tweede land ter wereld met een multilinguaal volkslied en heeft Zuid-Afrika duidelijk goed bestudeerd. Peace on the Hills is geschreven in het Arabisch en heeft alleen een eindzin (‘Lang leve Irak’) in vier verschillende talen. Een stuk voorzichtiger dan Zuid-Afrika en met reden: woordvoerder Ali al-Shalah van het Irakese ministerie van Cultuur en Media verklaarde dat de vier taalgemeenschappen in eerste instantie allemaal één strofe opeisten. Maar, zo zegt al-Shalah, ‘we can’t have a song with four verses in four languages. No one would be able to sing it’.

Toch begint de trots die Bob Mabena zoekt misschien toch te ontstaan. Reggaezanger Ras Dumisani zong het volkslied in 2009 onzuiver en uit de maat bij een rugbywedstrijd en heel Zuid-Afrika viel over hem heen. Hij werd de ‘anthem butcher’, de volksliedslachter, genoemd en Zuid-Afrika toonde een verenigde woede. En voor wie het volkslied niet mee kan zingen: in de uithoeken van YouTube ligt de oplossing. In ‘South African Anthem explained’ wordt het volkslied gezongen aan de hand van melige plaatjes. De eerste regel (‘Nkosi sikelel’ iAfrika’) wordt daarin uitgebeeld als ‘coarse sea,  sick, ill, early, a free car’. Zuid-Afrika maakt het beste van haar volkslied.

Bronnen