“En hoe weet je dat dan?” vraagt een vriend. Ik heb net verteld over een lekkere vegetarische burger, maar blijkbaar heb ik niet aangegeven hoe ik weet dat ‘ie lekker is. Dat hoeft ook niet in het Nederlands – ik kan gewoon zeggen: ‘Die burger smaakt heel lekker!’ Ik zou ook kunnen…
Mikal Tseggai is Tweede Kamerlid met een missie én met een meertalige achtergrond. We spreken met haar over de (Afrikaanse) talen in haar leven. Voor wie je nog niet kent, wie ben je? Ik ben Mikal Tseggai, 29 jaar en opgegroeid in Haarlem. Daar zijn mijn ouders terecht gekomen nadat ze zijn…
Op vrijdag 24, zaterdag 25 en zondag 26 november 2023 wordt in theater De Regentes in Den Haag de vijfde editie van het Festival voor het Afrikaans gehouden. Deelnemers zijn onder meer Antjie Krog, Stef Bos, Adriaan van Dis, Amanda Strydom, Ronelda Kamfer, Babs Gons, Frazer Barry, Dean Balie, Marlo Minnaar en de Klimaatdichters.…
(Spoilerwaarschuwing: we bespreken de opdracht ‘Per definitie’ uit de derde aflevering!) In de opdracht ‘Per definitie’ staat het Afrikaans centraal, erg toepasselijk gehouden in het Centre for the Book in Kaapstad. Het Afrikaans wordt gebruikt om een woordenquiz mee te spelen, waarbij de kandidaten in duo’s spelen. Elke ronde wordt er een…
Zoals er tijdens Wie is de Mol? al werd verteld, kent Zuid-Afrika veel officiële talen: elf. Maar wist je dat er in het land nog veel meer onofficiële talen gesproken worden? Dit is eigenlijk het geval in de meeste landen. In Nederland hebben we bijvoorbeeld als officiële talen het Nederlands en Nederlandse…
Op 19 december 2022 bood minister-president Rutte namens de Nederlandse regering excuses aan voor het slavernijverleden (zie hier de toespraak). Hij deed dat in maar liefst vier talen: Nederlands, Engels, Papiaments, en Sranantongo. Waarom deze vier talen? Wat is de link met de slavernijgeschiedenis van Nederland? Nederlands ligt voor de hand als…
Dit stuk liever luisteren? Dat kan ook: Op 21 juni maakte Cody Gakpo zijn debuut in het Nederlands elftal, in de EK-wedstrijd tegen Noord-Macedonië. Het werd een prachtige 3-0 overwinning, waarmee de 22-jarige Eindhovenaar een droom in vervulling zag gaan! En terwijl wij zo voor de buis zaten, vroegen we ons af…
Deze week vindt de tiende editie van het Wereldcongres van Afrikaanse Taalkunde plaats. WOCAL is een driejaarlijks congres dat afwisselend op het Afrikaanse continent en elders plaatsvindt. Na Kameroen (2012), Japan (2015) en Marokko (2018) is nu Nederland aan de beurt om het te organiseren, en specifiek de afdeling Talen & Culturen van Afrika…
‘Nee, je schrijft op water!’ zei Zanaira toen ze in het Makhuwa een vriend afwimpelde die om een gunst kwam vragen. Oftewel: je verdoet je tijd – mij om een gunst vragen is net zo nuttig als schrijven op water. En zo zijn er meer mooie uitdrukkingen, bijvoorbeeld: Zoeloe: De zon haalt…
In deze serie interviewt Pieter Muysken prominente Afrikaanse taalwetenschappers die in het Nederlandse taalgebied werken. Deel 2: prof. dr. Enoch Oladé Aboh (Universiteit van Amsterdam). [1] Kan je wat over jezelf vertellen? Waar ben je opgegroeid? Waar komt je belangstelling voor taal vandaan en hoe oud was je toen je wist dat iets met…
In Mali ligt een plaats waar we het misschien wel niet over mogen hebben: Tabou. Hier vond lang geleden de slag plaats waardoor Sunjata Keita de keizer zou worden van een groot rijk dat dezelfde gebruiken deelde. Sommige van die gebruiken zijn nu nog zichtbaar in de lokale talen, bijvoorbeeld door taboewoorden…
Een stukje over stemmen IN Afrika: op 20 mei 2020 zijn er verkiezingen Burundi, voor het parlement en de president. Dat eerste lijkt vrij eenvoudig, omdat er vaste percentages zijn voor een evenwichtige vertegenwoordiging in het parlement: 3 zetels zijn voor de etnische groep Twa, 40% van de zetels is voor de…
‘Slapen? Ik heb zeker geslapen!’ zegt de professor van psychologie aan Tharaka University College in Kenia. Hij lijkt me inderdaad een uitgeslapen type, maar ik ben zelf nu klaarwakker door de constructie die hij zojuist gebruikt heeft in de Bantoetaal Kîîtharaka: Kû-maama in-dara-maama.te-slapen ik-heb-geslapen In plaats van simpelweg te zeggen ‘ik heb…
In het Rukiga, dat gesproken wordt in het westen van Uganda, hebben sommige woorden twee vormen: de eerste klinker kan toegevoegd (1a) of weggehaald worden (1b), en zowel o‑muterere als muterere betekent ‘eekhoorn’. (1) a. N-aa-reeba o-muterere. ik-vt-zie o-eekhoorn ‘Ik zag een eekhoorn.’ b. Ti-n-aa-reeba _-muterere. niet-ik-vt-zie eekhoorn ‘Ik zag geen eekhoorn.’…
Dit gedicht geeft in een notendop het conflict weer dat speelt voor veel sprekers van kleine talen. Hoe houd je een taal overeind die in de steeds meer globaliserende buitenwereld weinig status heeft en als onnuttig wordt gezien? Je wilt het beste voor je kinderen, maar je ziet ook hoe zij jouw taal oppikken, die zo een keten vormt over de generaties heen. Voor een creooltaal als het Papiamentu speelt dit nog extra, omdat deze talen vaak als heel eenvoudig worden gezien, en daardoor eigenlijk minderwaardig, overblijfsels uit de donkere periode van de slavernij.
Het Engels heeft een belangrijke status verworven in Ghana. Als taal van de nationale politiek, het onderwijs en de internationale economie wordt ze geassocieerd met ontwikkeling en vooruitgang. Maar steeds meer universiteiten in Ghana bieden nu ook bachelor- en masteropleidingen aan in Ghanese talen, zoals het Akan. En dat is niet vanzelfsprekend.
Ook in de Nederlandse kranten is erover bericht. Een deel van de studenten protesteert. De beweging Open Stellenbosch heeft een video, Luister, die heel veel is gedownload en veel heeft losgemaakt. Studenten vertellen over hun ervaring met discriminatie en met het Afrikaans. Daarnaast is er een diepte-interview met student Sikhulekile Duma, die…
Olifanten staan bekend om hun slurf en slagtanden, maar ze hebben ook enorme oren. En daarmee kan een olifant meer dan je in eerste instantie misschien zou denken. Onderzoek in het Amboseli National Park in Kenia heeft laten zien dat olifanten zelfs het verschil tussen twee talen kunnen horen!
Jong, dynamisch en verbindend. Dat is het Sheng in een notendop, de jongerentaal die Kenia aan het veroveren is. Over de precieze oorsprong zijn de experts het niet eens, maar het werd in de jaren zeventig al gesproken in de arme wijken en sloppenwijken voornamelijk in het oosten van Nairobi. Het is…
Geen familie meer hebben. Dat overkomt niet alleen mensen, maar ook talen. Diep verborgen in een vallei aan de noordwestelijke rand van het Dogon-plateau In het oosten van Mali wonen twee- à drieduizend sprekers van het Bangime, een taal zonder verwanten. Niet voor niets heet deze taal ook letterlijk ‘verborgen taal’ of ‘geheimtaal’ en de sprekers 'de verborgenen'. Welke geheimen herbergen het Bangime en zijn sprekers allemaal?
Wat zegt jouw naam over jou? De Akan (spreek uit: a-kaan), de grootste bevolkingsgroep van Ghana, geven hun kinderen namen waaraan je kunt aflezen wanneer en onder welke omstandigheden hij of zij geboren is, of hij of zij onderdeel van een tweeling is en of de moeder veel miskramen heeft gehad. Maar een Akan naam brengt ook verwachtingen over je gedrag met zich mee. En daar kun je je maar beter aan houden.
Net zoals andere creooltalen in het Caribisch gebied was het Berbice Nederlands ooit de taal van een plantagekolonie. Maar Berbice (in het huidige Guyana in Zuid-Amerika) was geen typische kolonie. En het Berbice Nederlands was geen typische creooltaal. Het is opmerkelijk hoe sterk de aanwezigheid is van woorden en grammaticale kenmerken uit het Oostelijk Ijo, dat langs de zuidoostelijke kust van Nigeria gesproken wordt. Het Berbice Nederlands heeft eigenschappen geïncorporeerd van de grammatica van zowel het Nederlands als het Ijo, maar is desondanks heel anders dan beide. In wat voor samenleving kan zo'n taal ontstaan?
"Hoe bedrijven mensen in Afrika wetenschap?" Die vraag stelde Juul van der Laan zich. Zij beschikken namelijk bij lange na niet over al het vaak vrij dure, specialistische materieel dat wetenschappers hier hebben. Dus moeten zij veel slimmer en creatiever zijn om wetenschappelijk onderzoek te doen. Juul van der Laan reisde naar Ghana af en maakte er een film over. Wat kunnen wij leren van Afrikaanse wetenschappers?
Het Papiaments, de taal van Aruba, Bonaire en Curaçao, is één van de spannendste talen ter wereld. Waarom is het Papiamentse woord voor ‘wit’, blanku, van het Spaans afgeleid, terwijl dat voor ‘zwart’, pretu, van het Portugees komt? En is deze taal echt in het Caraïbisch gebied ontstaan of komt ze eigenlijk uit Afrika? En hoe kon het Papiaments zich tegenover het koloniale Nederlands handhaven?
Als Soedan tegenwoordig in het nieuws komt, gaat het meestal over de humanitaire problemen in Darfoer, conflicten bij de grens met Zuid-Soedan of olie. Kort door de bocht liggen complexe cultuur verschillen tussen de overwegend Arabische elite en de traditionelere Afrikaanse stammen zoals de Nuba, ten grondslag aan vele problemen. Maar op één vlak gaan deze verschillende bevolkingsgroepen wel harmonieus met elkaar om, namelijk met poëzie per sms.
Frank Martinus Arion (Curaçao, 1936) is een bijzonder mens. In Nederland is hij vooral bekend door zijn roman Dubbelspel, die zich op Curaçao afspeelt en over een partijtje domino gaat dat symbool voor alles wat er in een kleine eilandgemeenschap gebeurt. In Nederland zijn de volgende drie andere kanten van deze gigant veel minder bekend: zijn poëzie, zijn bemoeienis met het Papiamento (op Curaçao schrijven ze Papiamentu), en zijn betrokkenheid bij het onderwijs. Daarnaast heeft Frank Martinus onderzoek gedaan naar de oorsprong van het Papiamento.
De sluwe, listige maar meedogenloze spin Anansi is de held van de Caraïben. Geen tegenstander zo sterk, geen vijand zo gevaarlijk of Anansi is hem te slim af. Anansi stamt uit de religie van de Asante uit Ghana en is met de slavernij mee naar de Caraïben verhuisd. Daar is hij het symbool van het stille verzet tegen de slavenhouders geworden: Anansi, de nietige spin, verslaat zijn sterkere vijanden niet door spierkracht maar door woorden en slimheid.
“Wat is dat, mama? Waarom, mama?” Het zijn herkenbare vragen van een klein kind aan zijn moeder. Hij doet het niet bewust, maar door dit soort vragen te stellen is het kind bezig zijn moedertaal te leren. Want de antwoorden van de moeder leveren het kind weer nieuwe taalinput. Het lijkt misschien vanzelfsprekend dat deze interactie tussen kind en moeder over de hele wereld hetzelfde is, maar dat blijkt helemaal niet altijd zo vanzelfsprekend te zijn. In sommige culturen worden kinderen die nog moeten leren spreken niet als ‘gesprekspartners’ gezien. En dus wordt er niet met ze gesproken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de Fulani in het noorden van Kameroen. Maar hoe leren deze kinderen dan hun moedertaal, het Fulfulde?
Wist je dat de Amerikaanse Maagdeneilanden van 1672 tot 1917 een Deense kolonie waren (Deens West-Indië)? En dat in deze kolonie heel veel Vlamingen en Nederlanders woonden? In de eerste zeventig jaar van deze kolonie was onze taal zelfs zó belangrijk dat men officiële documenten in het Nederlands schreef (in plaats van in het Deens, de officiële taal). De Afrikanen die zij als slaven hielden, hebben in de kolonie een taal gecreëerd met veel woorden van specifiek West- en Zeeuws-Vlaamse afkomst. Tegenwoordig wordt deze taal niet meer gesproken, maar vooral in de 18e en de 19e eeuw was dit de moedertaal van veel bewoners van de drie Deense (nu Amerikaanse) Maagdeneilanden.
Het Ghomara Berber (door de sprekers zelf ššelḥa genoemd) is een opmerkelijke taal die door een klein aantal mensen wordt gesproken in het noord-westen van Marokko. De taal verschilt sterk van het naburige Riffijns Berber. Bovendien is de grammatica enorm door het omringende Arabisch beïnvloed wat tot opvallende taalverandering heeft geleid.
Als er iets gebeurt in de wereld, dan gebeurt dat meestal met iemand of iets. Bij ‘wandelen’ bijvoorbeeld, is er altijd iemand die dat doet. En bij ‘bakken’ is er niet alleen iemand die bakt, maar ook nog iets dat gebakken wordt. Je zegt dus in het Nederlands ‘Johan bakt pannenkoeken’ en niet alleen ‘Johan bakt’. Maar waarschijnlijk worden die pannenkoeken ook voor iemand gebakken. In het Makhuwa, gesproken in het noorden van Mozambique, is het werkwoord beperkt in z'n functies. Het kan niet zomaar uitdrukken voor wie er iets gebeurt. Een beetje zoals een smartphone die net van de fabriek komt en maar twee functies heeft: je kan er alleen mee bellen en foto’s maken. Maar het Makhuwa heeft daar iets op bedacht. Met behulp van een app op het werkwoord kunnen het aantal functies aanzienlijk uitgebreid worden.
Het Papiaments is de taal van Curaçao, Aruba en Bonaire. De eigenheid van het Papiaments heeft de Curaçaose dichteres en vertaalster Hilda de Windt Ayoubi geïnspireerd tot onderstaand gedicht in het Nederlands over haar bijzondere moedertaal. Het Papiamentse 'gespreek' Waren er op ons eiland geen groepen geweest die een belangrijke…
Het Afrikaans is voor ons een bijzondere taal. Iedereen die wel eens wat Afrikaans gehoord of gelezen heeft, ziet meteen: het Afrikaans lijkt verdacht veel op het Nederlands. Maar toch is het overduidelijk anders. Hoe is het Afrikaans nu eigenlijk ontstaan? En hoe kunnen we de kenmerken van het Afrikaans verklaren uit de geschiedenis van de taal? Dat is ook voor taalkundigen een flinke puzzel, maar geen onmogelijke opgave.
In de Arabische landen kent iedereen twee varianten van het Arabisch: Standaard-Arabisch, dat gebruikt wordt voor formele aangelegenheden, en de Arabische dialecten voor de dagelijkse omgang. De verschillen tussen het prestigieuze maar rigide Standaard-Arabisch en de flexibele Arabische spreektalen zijn groot. Standaard-Arabisch mag dan wel de norm zijn, maar de dialecten vertellen ons meer over geschiedenis, taalverandering en taalcontact.
Op 18 November 2010 beklommen ondernemers van de gemeente Vaals de 877 meter hoge Mount Scenery op Saba, een eilandje in de Caraïbische zee. Ze plaatsten daar een replica van een speciale dakvormige steen: het "dak van Nederland”. Doordat Saba sinds 2010 een bijzondere gemeente van Nederland is geworden, is de in het Zuid-Limburgse Vaals gelegen Vaalserberg (321m.) officieel niet meer het hoogste punt van Nederland. De Vaalserberg blijft wel de hoogste berg in Europees Nederland. Saba en Vaals zijn niet alleen de hoogst gelegen plaatsen van respectievelijk Caribisch en Europees Nederland, maar ook op taalgebied vertonen ze verrassende overeenkomsten.
Guyana en Suriname zijn twee buurlanden die deel uitmaken van het Guyana Plateau. Door het koloniale verleden en de relatie met de kolonisator zijn deze twee landen niet voortdurend op elkaar betrokken geweest. Niettemin hebben ze veel gedeelde geschiedenis en worden ze met vergelijkbare uitdagingen geconfronteerd. Lees hier wat de vijf Guyana’s kenmerkt en bindt.
