'Ideofonen' zijn woorden die wel worden omschreven als woorden waarmee je kunt schilderen: ze roepen direct een bepaald beeld op. In het Nederlands, net als in andere Europese talen, komen ze niet heel veel voor. Je kunt denken aan bijvoorbeeld schitteren, twinkelen, of pats, zoals in ‘Pats de deur viel dicht’. Niet…
Weet je waarom de Nederlandse woorden één en een op elkaar lijken? Dat is geen toeval. Als je wat Engels hebt geleerd, weet je dat het ook zo is in het Engels – one en a(n). En ook in het Frans: un en un(e), en in het Duits eins en ein(e), enzovoort.…
Zou jij kunnen zeggen wat de woordjes ‘nou’ en ‘hoor’ in de titel betekenen? Lastig hè? Deze kleine woordjes verwijzen niet naar dingen in de wereld (daar hebben we naamwoorden voor), of naar acties die je doet (werkwoorden). Toch hebben bijna alle talen dit soort woordjes. Partikels noemen we ze. Sommige talen…
Het Ciwoyo is een taal die in het uiterste westen van de Democratische Republiek Congo wordt gesproken. Hoewel het Nederlands en het Ciwoyo historisch niets met elkaar te maken hebben, ontwikkelden ze allebei een vergelijkbare manier om de toekomende tijd uit te drukken. Ze gebruiken namelijk bewegingswerkwoorden. Wat de vergelijking van beide…
‘Slapen? Ik heb zeker geslapen!’ zegt de professor van psychologie aan Tharaka University College in Kenia. Hij lijkt me inderdaad een uitgeslapen type, maar ik ben zelf nu klaarwakker door de constructie die hij zojuist gebruikt heeft in de Bantoetaal Kîîtharaka: Kû-maama in-dara-maama.te-slapen ik-heb-geslapen In plaats van simpelweg te zeggen ‘ik heb…
In het Rukiga, dat gesproken wordt in het westen van Uganda, hebben sommige woorden twee vormen: de eerste klinker kan toegevoegd (1a) of weggehaald worden (1b), en zowel o‑muterere als muterere betekent ‘eekhoorn’. (1) a. N-aa-reeba o-muterere. ik-vt-zie o-eekhoorn ‘Ik zag een eekhoorn.’ b. Ti-n-aa-reeba _-muterere. niet-ik-vt-zie eekhoorn ‘Ik zag geen eekhoorn.’…
Weet je nog dat je bij Frans van alle naamwoorden moest leren of ze mannelijk of vrouwelijk zijn? Het is ‘le couteau’ (het mes) maar ‘la maison’ (het huis), en niet andersom. Het Duits voegt er nog een categorie aan toe: ‘der Mann’, ‘die Frau’, en ‘das Kind’. Maar Bantoetalen maken het…
In geen enkele taal ter wereld kan je maar willekeurig naamwoorden in een zin zetten; dan krijg je een woordenwirwar: ‘Soep gisteren tafel Maarten at’. Je kan misschien nét begrijpen wat er bedoeld wordt, maar het volgt niet de regels van de taal. Elk naamwoord heeft een bepaalde rol in de zin,…
Als er iets gebeurt in de wereld, dan gebeurt dat meestal met iemand of iets. Bij ‘wandelen’ bijvoorbeeld, is er altijd iemand die dat doet. En bij ‘bakken’ is er niet alleen iemand die bakt, maar ook nog iets dat gebakken wordt. Je zegt dus in het Nederlands ‘Johan bakt pannenkoeken’ en niet alleen ‘Johan bakt’. Maar waarschijnlijk worden die pannenkoeken ook voor iemand gebakken. In het Makhuwa, gesproken in het noorden van Mozambique, is het werkwoord beperkt in z'n functies. Het kan niet zomaar uitdrukken voor wie er iets gebeurt. Een beetje zoals een smartphone die net van de fabriek komt en maar twee functies heeft: je kan er alleen mee bellen en foto’s maken. Maar het Makhuwa heeft daar iets op bedacht. Met behulp van een app op het werkwoord kunnen het aantal functies aanzienlijk uitgebreid worden.
In Bantoetalen werkt het lijdend voorwerp anders dan in het Nederlands. Jenneke van der Wal legt met behulpt van voorbeelden uit hoe.
