Terwijl in de meeste westerse landen muziek samengaat met geschreven of gesproken tekst om een boodschap over te brengen, hoeft dit in Afrika niet altijd te gelden. Instrumentele muziek kan een ‘metataal’ kennen, waarmee boodschappen worden overgebracht, bijvoorbeeld via drums of andere instrumenten. Hier kijken we naar de drumtaal van de Hausa in Nigeria, met nadruk op de jongerentaal daarvan.

De Hausa kennen een speciale taal ‘gesproken’ op drums, trompetten, hoorns en een dubbele gong. Deze soort talen noemen zij taakee. In de jaren ’70 is dit fenomeen onderzocht door Ames, Gregersen en Neugebauer. Het volgende artikel is gebaseerd op hun onderzoek, maar het is dus van belang om erbij stil te staan dat dit inmiddels al zo’n 40 jaar terug beschreven is. De sociale functie kan bijvoorbeeld, door de introductie van nieuwe technieken en media, veranderd zijn. Ook kunnen regionale verschillen minder zijn geworden door de verbeterde mogelijkheid tot communicatie.
Ondanks dat deze informatie nu in een andere context geplaatst moet worden, blijft het interessant om te zien hoe er op een andere manier gecommuniceerd wordt met muziek.

Hausa muzikanten beweren dat hun instrumenten constant ‘praten’. Sommige drummers bewegen hun lippen voordat zij beginnen aan een nieuwe taakee zin en ook kan bewijs worden gevonden in het bewegen van de stembanden van de trompettist wanneer hij speelt.
Ondanks alle verschillende soorten taakee, zowel tussen jongerengroepen als tussen sociale en beroepsgroepen, hebben de meesten enkele kenmerken gemeen.
Het zijn eigenlijk altijd korte Hausa zinnen die op een verscheidenheid aan muzikale instrumenten ten gehore gebracht worden. Ze worden soms ook gezongen of geschreeuwd, maar eigenlijk nooit zonder de muzikale begeleiding. Het gebruik van elke taakee is verbonden aan een individu of een groep, een klasse personen, zoals bijvoorbeeld zij die een beroep delen.
Muzikale optredens bij de Hausa bestaan meestal uit zowel drummuziek, zang als het roepen van lofprijzingen, maar de boodschappen zijn het kleinst of minst uitgebreid in de drum of taakee. Hier is sprake van korte, compacte zinnen die vaak herhaald worden. De bijeenkomsten zijn vaak bedoeld voor jongeren om een geschikte partner te vinden, voor hofmakerij. Doordat jongens geld bieden op een meisje zodat zij gaat dansen, laat hij zijn interesse in haar zien. Tijdens het dansen wordt een taakee ‘gezongen’, bijvoorbeeld de individuele taakee van de jongen die geboden heeft.

De thema’s van taakee variëren van lofprijzingen voor het koninklijk hof tot ridicule boodschappen van de stadse jeugd. De thema’s veranderen naarmate de groep of individu waarbij de taakee behoort, verandert. De boodschappen van jeugd kunnen bijvoorbeeld gaan over rivalen in de liefde of de vervelende ouders van een vriendinnetje. Ze drukken voornamelijk de belangrijkste bezigheden en waarden van de groep uit en vaak heeft dit bij de jeugd te maken met de hofmakerij. Regelmatig is deze taakee ook bedoeld om te amuseren en het is een soort competitiestrijd om een zo ingenieus mogelijke boodschap te construeren.

Individuele taakee komen, zoals eerder genoemd, voor, maar zijn niet voor iedereen weggelegd. Deze zijn voornamelijk voor welvarende jonge mannen en niet voor individuen uit lagere klassen. Ook individuele taakee voor vrouwen komen minder voor, doordat zij vaak minder geld hebben.

De Hausa drumjongerentaal wordt voornamelijk uitgevoerd op de kàlànguu drum. Dit is een zandlopervormige drum die verscheidene tonen kan produceren die vergelijkbaar zijn met de tonen van de gesproken Hausa taal.
Ondanks dat de tonen vergelijkbaar zijn met die van gesproken taal, zijn boodschappen in het taakee vaak ambigu. Dit omdat er nog veel meer speelt dan alleen toon. Zonder begrip van context en aanzienlijke hoeveelheid gedeelde kennis over de taakee boodschap is het dus erg moeilijk om deze te snappen en een compleet nieuwe boodschap zal dan vaak ook niet begrepen worden.
Alleen een beperkt aantal mensen zal een boodschap dus kunnen interpreteren en wanneer er bijeenkomsten zijn met publiek  waarbij taakee ‘gesproken’ wordt is er vaak een vertaler aanwezig.
De taakee van de stadse jongeren varieert van stad tot stad en zelfs van buurt tot buurt en een drummer van de ene gemeenschap zal dan waarschijnlijk ook niet de boodschap van een  drummer van een andere gemeenschap succesvol kunnen interpreteren.

Hieronder geef ik een aantal voorbeelden van zinnen uit de taakee van de jongeren uit de stad Zaria:

Mèe na samà ya ci bàllee jèehoo wà na kasà?
De man in de boom eet niets, hoe zit het met de man beneden?
(Betekenis: “Je hebt zelf niks, dus hoe kun je aan anderen geven?” in de context van twee vrienden die ruziën om geld)

Dà inà neeman auree kà biyaa baashìn bàara
Stop met de hofmakerij en ga je schulden betalen
(In de context van twee rivalen in de liefde)

Zoomoo yaa yi zaman daajìi talaucì yaa hanà kankambàa
De haas blijft in de struik want armoede weerhoudt hem ervan hier- en daarheen te gaan
(In de context van twee rivalen in de liefde, waarin de ene rivaal afgeeft op de andere, armere rivaal)

Literatuur

• David W. Ames, Edgar A. Gregersen en Thomas Neugebauer, “Taaken Sàmàarii: a Drum Language of Hausa Youth” in: Africa (1971), vol. 41, no. 1, p. 12-31
• Meki Nzewi, Israel Anyahuru en Tom Ohiaraumunna, “Beyond Song Texts – The Fundamentals of African Drum Music” in Research in African Literatures (2001), vol. 32, no. 2, p. 90-104