Enkele maanden geleden is drs. Lilian Adamson overleden, onderzoeker en docent van het Sranantongo en docent in het bijzonder onderwijs. Voor wie haar gekend hebben was Lilian een indrukwekkende persoonlijkheid, en haar collega’s hebben veel herinneringen aan haar.

Lilian werd in op  1953 in Paramaribo geboren. Zij groeide op in het centrum van die stad in een warm gezin met vier zussen en een  broer, waar altijd veel gezelligheid en inloop van vrienden was. Haar vader was Rudolf Braafheid, die in Suriname en Nederland naam heeft gemaakt als dirigent van het Maranatha-koor.  Al vanaf  haar jeugd is Lilian bezig geweest met haar passie dans en dan vooral klassiek ballet. Lilian is heel haar leven een serieuze, kritische persoon geweest, die niet aarzelde om haar mond open te trekken, wanneer ze het ergens niet mee eens was. Maar wie haar kende, wist dat haar ‘Lambiek’-humor (zoals ze  dat zelf ooit noemde) minstens  zo kenmerkend waren. Met een kwinkslag en een lach kon ze de stemming goed maken.

Ze deed de Kweekschool in Suriname, en vertrok in 1973 naar Nederland om zich verder te ontwikkelen. In Nederland aangekomen is zij in eerste instantie als onderwijzeres gaan werken in Rotterdam. Niet lang daarna is zij naar Nijmegen verhuisd. Daar was zij onder meer zeer nauw betrokken bij de Surinaamse culturele vereniging Wi Na Wan (“Wij zij één”). Een van haar activiteiten daarbinnen was het opzetten en uitvoeren  van “huiswerkbegeleiding”  aan Surinaamse kinderen om te voorkomen dat zij door taalverschillen achterstand zouden oplopen in het Nederlandse onderwijs.

Sranan: even studiewaardig als elke andere taal

Vanaf het begin van de jaren 80 is zij ook betrokken geweest bij het Instituut ter Bevordering van de Surinamistiek, een stichting die zich inzette voor onderzoek naar en beschrijving van de Surinaamse talen, cultuur en geschiedenis. Het Sranantongo, de lingua Franca van Suriname, voorheen de taal van de Afro-Surinaamse gemeenschap nam daarin een belangrijke plaats. Bekende namen die bij dit instituut betrokken waren professor taalfilosofie Pieter Seuren, hoogleraar taalkunde en emancipatoir denker Jan Voorkhoeve, psycho-linguist Ludwich van Mulier, linguist John Defares en Peter Hagoort, tegenwoordig directeur van het Max Planck Instituut. Vanaf het eerste colloquium van de stichting IBS, heeft Lilian zich ingezet voor de beschrijving van het Sranantongo. In samenwerking met  o.m. Hein Eersel heeft zij de eerste(?) op wetenschappelijke leest geschoeide cursus Sranantongo in Nederland ontwikkeld. In deze context hebben zich ook haar beelden gevormd over de creooltalen als emancipatie-middel. Startpunt was daarbij het Sranantongo een taal te noemen en het niet denigrerend ‘taki-taki’, wat synoniem is met ‘gebabbel’. Daarmee werd het een onderwerp dat even studie-waardig was als het Nederlands.

Na een afgebroken start met de studie Orthopedaogiek, behaalde Lilian in 1986 haar MO-akte Spaans aan de Katholieke leergangen in Tilburg en begon meteen daarna met de studie Algemene Taalwetenschap aan wat toen nog de Katholieke Universiteit Nijmegen was. In 1990 studeerde zij af op een onderwerp uit de grammatica van het Sranantongo bij professor Kraak. Dat was voor haar een belangrijke, persoonlijke mijlpaal.

Inzichten van een moedertaalspreker

Na haar afstuderen ging in 1990 ze verder met een promotieproject aan de Universiteit van Amsterdam over de tijds-, modaliteits- en aspectmarkeerders in het Sranantongo, onder mijn begeleiding. Ik herinner me nog goed een volledige voorlaatste versie van het proefschrift door te nemen en van commentaar te voorzien. Het proefschrift is nooit verdedigd en Lilian heeft de beoogde doctorstitel niet behaald. Over de redenen voor het niet voltooien van de promotie kunnen we alleen gissen. Ik denk dat in elk geval Lilians perfectionisme (en daaraan gerelateerd persoonlijke onzekerheid) haar in de weg gezeten heeft om tot een product te komen waar ze zelf tevreden over was; een tekst was eigenlijk nooit goed genoeg voor haar, en ze gaf met moeite en tegenzin iets uit handen. Daarbij heeft zeker ook een rol gespeeld, dat zij het niet gemakkelijk vond om haar waarnemingen over het Sranantongo te vatten in een sluitend theoretisch model binnen het generatieve framework van dat moment.

Toch is haar positie in de studie van het Sranantongo niet weg te denken. Ze werkte samen met een groep andere taalkundigen, onder wie Norval Smith en Hans den Besten, die zich stortten op de geschiedenis en de structuur van de taal. Keer op keer was evident dat de inzichten van een moedertaalspreker (soms ondersteund door consultatie van haar moeder en zussen) ver superieur is aan wat niet-moedertaalsprekers kunnen bereiken. In haar artikelen heeft Lilian ons inzicht in de grammatica van het Sranan enorm verdiept; haar bijdrage is ook internationaal ruim erkend. Er was verslagenheid toen het bericht van haar overlijden rond ging.

Wendingen

Lilian was vanaf 1992 partner en later echtgenote van Joop Jansen, die zij heeft in 1986 leren kennen bij de studie Algemene Taalwetenschap in Nijmegen. Zij kregen samen een dochter, Nadine, geboren in 1999.

De laatste 20 jaar heeft ze haar carrière een andere wending gegeven en zich vooral bezig gehouden met meer toegepaste taalkunde. Zij heeft zich daarvoor diepgaand verdiept (altijd lerend) in de verschillende oorzaken van leerproblematieken van 1^ste en 2^de taalleerders en de bijpassende didactieve technieken.  Lilian zorgde er daarmee voor dat binnen de lagere school waar zij werkte, dat taalleerproblemen op de juiste manier beoordeeld en behandeld werden, zodat kinderen de kans kregen die ze verdienden.

De laatste jaren van Lilian waren niet makkelijk voor haar. Ze werd getroffen door dementie. Dit was voor een bij uitstek denkend persoon zoals Lilian een zware klap, waar ze zich niet bij heeft kunnen neerleggen en haar dus veel verdriet heeft gegeven. Ze is uiteindelijk één van de vele  slachtoffer in de verzorgingshuizen geworden van het corona-virus dat ons land heeft getroffen.

Zij is begraven op 7 april 2020 op de begraafplaats de Nieuwe Ooster in Amsterdam. Wij gedenken Lilian als een gepassioneerd onderzoeker en docent, humorvol en trouw aan de mensen en dingen die haar dierbaar waren.

Bronnen

Bronnen van informatie over Lilian waren de persoonlijk gedenkplaats voor Lilian: http://www.adjana.nl/gedenkplaats-lilian-adamson/index.html, een nog volgend bericht op de nieuwsite voor Suriname http://www.braamspunt.com in de rubriek In Memoriam en persoonlijke communicatie met haar man.