*Een achterstevoren gesproken taal
Nee, de titel bevat geen Swahili en nee, het is ook geen nieuwe taal. Het zijn gewoon normale Nederlandse woorden, alleen net iets anders opgeschreven. Waarschijnlijk herkent iedereen dit taalspelletje waarin lettergrepen door elkaar worden gehusseld en jij alleen weet wat het betekent. Zo’n taalspelletje is in Tanzania uitgegroeid tot een waar dialect onder jongeren.

De Verenigde Republiek Tanzania ligt in Oost-Afrika en grenst onder meer aan Kenia en Mozambique. Het land heeft 15.000.000 inwoners en er worden meer dan 126 talen gesproken. Daarnaast heeft Tanzania een hoofdtaal, namelijk het Swahili. Dit betekent niet dat iedereen hiervan een moedertaalspreker is. Het grootste gedeelte van de Tanzanianen is een L2 spreker en heeft dus een andere moedertaal. Dit komt omdat de mensen van het platteland het Swahili in mindere mate nodig hebben dan iemand uit de stad. De Tanzanianen spreken namelijk alleen Swahili als er verschillende talen in het spel zijn. Het gebruik van Swahili komt in stedelijke gebieden dus veel vaker voor dan op het platteland, waar mensen vaak met elkaar optrekken en dus ook hun eigen taal kunnen behouden.

Toch zijn er in de steden ook aftakkingen van het Swahili in ontwikkeling. Een voorbeeld hiervan is het Kinyume ofwel ‘achteruit praten’. Deze vorm van het Swahili bestaat als sinds 1910. Helemaal achterstevoren is het niet: de lettergrepen van woorden of zinnen worden in een andere volgorde gezet. Het begon ooit als een speelse manier om afluisteren te voorkomen, maar won in de loop van de tijd aan aan invloed als jongerentaal. De rapper Mr. Ebbo (Abel Motika) ging bijvoorbeeld het Kinyume gebruiken in zijn rapteksten. Dat leidde tot een opleving van het Kinyume, en tegenwoordig wordt het door stadse jongeren veel gebruikt.

Het Kinyum is wel moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. Bij woorden van twee lettergrepen is het de bedoeling dat ze van plaats verwisselen. Maar bij  drie lettergrepen of meer wordt het al moeilijker. Zo mag er bij sommige werkwoordsvormen soms maar één lettergreep verplaatst worden, waarbij de rest in dezelfde volgorde blijft staan. Een voorbeeld is het woord “Anakula” (S₁S₂S₃) dat betekent “Zij/Hij is aan het eten”.  Dit verandert in: “Analaku” (S₁S₃S₂), waarbij de derde lettergreep is omgeruild met de tweede. Een ander voorbeeld is de zin: “Ng’ombe wangu amekufa jana” (Mijn koe stierf gisteren). Dit wordt in het Kinyume: “Mbengo nguwa faameku naja”.  In deze zin is geen enkel woord gespaard gebleven. En voor iemand die geen Swahili als moedertaal heeft is en blijft het onbegrijpelijk — maar dat is waarschijnlijk ook precies de bedoeling.

http://www.youtube.com/watch?v=ZzBB4VGb6P4

Literatuur

• Thompson, K.D. (2010) ‘I am Maasai: Interpreting ethnic parody in Bongo Flava’, in: Language in Society. Vol. 39, Nr.4.
• Reuster-Jahn, U. & Kießling, R. (2000) ‘Lugha ya mitaani in Tanzania, The poetics and Sociology of a young urban style of speaking’, in: Swahili Forum 13. Germay: Johannes Gutenberg University
• Ethnologue (2013) ‘A language of Tanzania’, in: Swahili. http://www.ethnologue.com/language/swh/***EDITION*** (13-06-2013)
• Ethnologue (2013) ‘Status’, in: Tanzania. http://www.ethnologue.com/country/TZ/status (13-06-2013)