Sinds 1994 is er in Zuid-Afrika een ontwikkeling gaande waarbij koloniale plaatsnamen worden vervangen door de oorspronkelijke Afrikaanse namen. Een actuele kwestie, die de gemoederen al een aantal jaar bezig houdt, is de naamsverandering van de administratieve hoofdstad van het land.

“What’s in a name?” Shakespeare tekende deze vraag in de 16^e eeuw al op in een van zijn beroemde toneelstukken. Ook in het heden blijft het een zeer actuele vraag. Tshwane zou de nieuwe naam voor Pretoria moeten worden volgens velen. Niet iedereen is het daar echter mee eens en dat zijn vooral de Afrikaners, de blanke Zuid-Afrikanen.

De stad is immers vernoemd naar een van hun volkshelden, Andries Pretorius. Hij was een leider van de Voortrekkers, een groep blanke Zuid-Afrikaanse boeren die van de Kaapkolonie migreerden naar het noordoosten van het land. Voor de Afrikaners is deze Grote Trek een belangrijk onderdeel van hun identiteit. De Afrikaanse bevolking, niet te verwarren met Afrikaners, noemt de stad echter Tshwane, naar de rivier die door de stad loopt. De oorsprong van deze naam is niet geheel duidelijk waardoor of omdat er meerdere ontstaansverhalen bestaan. In het Setswana, een taal uit de regio, zou het woord tshwana ‘zwarte koe’ betekenen. In een periode van droogte werd er water uit de rivier, die toen nog niet Tshwane heette, over een zwarte koe gegooid. De legende gaat dat het ging regenen op de plekken waar die koe ging grazen. De rivier kreeg daarom de naam Tshwane, plek van de zwarte koe. Later werd deze naam ook voor de stad zelf gebruikt.

Een andere verklaring is dat deze rivier vernoemd zou zijn naar de zoon van Mushi, de Chief van de Ndebele. Zij zouden zich hebben gesetteld in het gebied rond de rivier en de Chief heeft die rivier vervolgens vernoemd naar zijn zoon Tshwane.

Het doel van de plaatsnamenveranderingen is natievorming. Men probeert het oude koloniale juk af te werpen en er wordt juist geprobeerd de diversiteit van het land te benadrukken. Het voorbeeld van Pretoria/Tshwane laat echter zien dat het ook kan zorgen voor tweestrijd. Het is geen makkelijke kwestie en dat blijkt ook wel uit het feit dat het al zoveel jaren voortsleept. Of het nu Pretoria blijft of Tshwane wordt, het is in ieder geval duidelijk dat een naam een belangrijk onderdeel is van een identiteit. 

Literatuur

• Guyot, S. & Seethal, C. (2007). Identity of place, places of identities: Change of place names in Post-Apartheid South Africa. South African Geographical Journal, 89: 1, 55-63.
• http://africanlanguages.com/south_africa/place_names.html (Geraadpleegd op 6 juni 2012)
• http://en.wikipedia.org/wiki/City_of_Tshwane_Metropolitan_Municipality#The_name_Tshwane_and_associated_controversies (Geraadpleegd op 6 juni 2012)
• http://en.wikipedia.org/wiki/Pretoria#Change_of_name (Geraadpleegd op 6 juni 2012)