Je bekijkt nu De coronacrisis op zijn Papiaments
Take it Izzy. Keda kas! [Dr. Izzy Gerstenbluth is de Jaap van Dissel van Curaçao; keda kas ‘blijf thuis’.]

De coronacrisis op zijn Papiaments

De coronacrisis op zijn Papiaments

“Het marineschip Zr. Ms. Karel Doorman vertrekt maandag [13 april] naar Caribisch Nederland om de plaatselijke autoriteiten te helpen tijdens de coronacrisis,” meldt het ministerie van Defensie. Het onderstreept de kwetsbaarheid van de samenlevingen op de Antillen voor de pandemie. Het is daar vaak moeilijk om sociale afstand te bewaren, de medische voorzieningen zijn niet opgewassen tegen grote hoeveelheden besmettingen, de sociaaleconomische vangnetten zijn zwak en zitten vol gaten.

Op de verschillende eilanden zijn allerlei noodmaatregelen van kracht en de bevolking reageert net zoals elders op allerlei manieren op de nieuwe werkelijkheid. Hier geven we alleen een klein inzicht in hoe in het Papiamentu op Curaçao over het virus gesproken wordt. Wat zijn de uitdrukkingen en zegswijzen uit de crisis? Net zoals in Nederland worden er allerlei Engelse uitdrukkingen gebruikt, en ook een soort leenvertalingen uit het Engels of het Nederlands.

Uit het Nederlands komt dan e normal nobo ‘het nieuwe normaal’ (die nieuwe maatregelen die voorlopig moeten, langer dan drie maanden).’

Meer typisch Papiamentu:

Duna mi dos! ‘Geef me twee.’ [Twee meter afstand, alstublieft!]

Kue bientu di keda será. ‘Wind vatten van opgesloten zitten.’ [Vroeger was men al bang hiervoor. Als je teveel binnen was geweest en bezweet was, zeiden de ouderen: al, kuidou bo no kue bientu. ‘Pas op dat je geen kou vat’].

Laba man kanta happy birthday. ‘Was je handen terwijl je happy birthday zingt.’ [Dan zie je een spotje hoe iemand zijn handen wast. Happy birthday duurt 20 seconden. Dus zolang moet je daarvoor uittrekken. Hier gebruikt de spot een typische werkwoordketen laba … kanta … ‘was … zing …’, een van de vele erfenissen in het Papiamentu uit Afrika.]

Kòrda kuida kurpa. ‘denk eraan zorgen lichaam’ Denk eraan om zorg te dragen voor je zelf. [Het gebruik van kurpa voor ‘lichaam’ maar ook voor ‘je zelf’ is ook een Afrikaanse erfenis in het Papiamentu.]

Bo tin pasenshi di un epidemiólogo. ‘Je hebt het geduld van een epidemioloog.’ [Je hebt een overvloed aan geduld; dr. Izzy is inderdaad heel geduldig als hij de journalisten te woord staat.]

Kòrda nister den bo ploi. ‘Denk eraan in je elleboog te niesen.’ [wordt gebruikt voor: Houd rekening met ander mensen, neem je verantwoordelijkheid.]

Stòp di hunga asintomátiko. ‘Houd op met spelen of je geen symptomen hebt.’ [wordt gebruikt voor: Je verpest het voor anderen, maar je weet van niks.]

Mi ta crush e curve. ‘Ik verpletter de curve.’ [Maak geen grapjes met mij.]

Bo plachi di number ta na bùrt antó? ‘Is je nummerplaat dan aan de beurt?’ [wordt gebruikt voor: Wacht rustig op jouw beurt. (Je mag pas afhankelijk van je nummerplaat de straat op.)]

Uit het Engels ook heel veel, zoals Stay safe, Stay strong, Do not flatten but crush the curve. Als de medische crisis voorbij zal zijn op de Antillen blijft de bevolking met een enorme economische crisis. Het toerisme is ingestort. De onzekere situatie in Venezuela en de raffinaderij die plat ligt helpen ook niet mee. De taal, of beter gezegd, alle talen van de eilanden, Papiamentu, Nederlands, Engels, Spaans, helpt de mensen om er dan maar het beste van te maken. De volgende generaties zullen door deze woorden en uitdrukkingen in ieder geval herinnerd worden aan dit virus dat ook deze eilanden in zijn greep heeft gehad.