Poëtische SMS in Soedan: verbinding in tijd van conflict

Als Soedan tegenwoordig in het nieuws komt, gaat het meestal over de humanitaire problemen in Darfoer, conflicten bij de grens met Zuid-Soedan of olie. Kort door de bocht liggen complexe cultuur verschillen tussen de overwegend Arabische elite en de traditionelere Afrikaanse volken zoals de Noeba, ten grondslag aan vele problemen. Maar op één vlak gaan deze verschillende bevolkingsgroepen wel harmonieus met elkaar om, namelijk met poëzie per sms.

Het versturen van poëtische sms’jes is erg populair onder Noeba-jongeren. Het taalgebruik verschilt naar gelang de relatie tussen verzender en ontvanger. Klassiek Arabisch wordt gebruikt wanneer de verzender de ontvanger niet goed kent, terwijl de communicatie tussen goede vrienden in het Soedanees Arabisch geschiedt. Bijna alle gedichtjes vallen onder slechts een beperkt aantal thema’s: verbondenheid, vriendschap, liefde, waardering en blijdschap. De Noeba-jongeren gebruiken ze om iemand fijne feestdagen te wensen, maar ook te melden dat ze iemand missen en aan diegene denken. En als ze nieuwe vrienden willen maken, dan sturen ze ook een kort gedichtje.

Noeba

Noeba (of Nuba) is een verzamelterm voor verschillende volkeren die met name in het Noeba-gebergte wonen en van oudsher gediscrimineerd worden door de Soedanese overheid die overwegend Arabisch is. De Noeba-volkeren hebben cultureel gezien een compleet andere achtergrond dan de Arabische elite in Soedan. Ook al zijn de Noeba overwegend islamitisch en is Soedanees Arabisch voor velen de moedertaal, toch liggen complexe culturele verschillen een goede relatie met de Arabische elite in de weg. Dankzij poëtische sms hebben ze toch een aansluiting bij de Arabische elite weten te vinden.

Correspondentie langs de Nijl: een kleine geschiedenis

Tot halverwege de 20e eeuw kon in Soedan slechts een heel klein deel van de bevolking schrijven. Maar in de 19e eeuw, en mogelijk al eerder, werden er voornamelijk langs de Nijl persoonlijke brieven verstuurd. In de eerste helft van de 20e eeuw richtten de Britten in Soedan postkantoren op zodat de koloniale ambtenaren elkaar brieven konden sturen. Rond de jaren ’60 van de vorige eeuw begonnen ook de Soedanezen zelf met het versturen van brieven. Dat gebeurde in die tijd veelal in proza, maar er werden ook stukken poëzie en teksten van liederen in de brieven verwerkt. Deze vorm van communicatie bleef zeer gebruikelijk, tot de introductie van de mobiele telefoon. De huidige vorm van sms-poëzie borduurt ook voort op de (oorspronkelijk veelal mondelinge) traditie van poëzie en muziek die bekend staat als haqiiba en in de jaren 1920 in Soedan opkwam.

Bericht verzonden

De sms-gedichten hebben verschillende bronnen. Veel ervan komen uit poëziebundels, kranten, tijdschriften of muziekteksten (in Soedan worden poëzie en muziekteksten soms als één en hetzelfde genre beschouwd). Veel van de gedichten worden opgeslagen op de telefoon en later hergebruikt, eventueel met enkele kleine aanpassingen voor de nieuwe ontvanger en de gelegenheid. Soms worden bepaalde gedichtjes ook een hype en massaal aan elkaar doorgestuurd. Het is in ieder geval niet de verwachting van de ontvanger dat de gedichten zelf bedacht of origineel zijn. Wat overigens niet wil zeggen dat de jongeren nooit eigen gedichtjes schrijven en versturen of creatief omgaan met bestaande teksten.

Maar hoe zien die poëtische sms’jes die Soedanese jongeren elkaar versturen er nu eigenlijk uit? Neem nu onderstaande sms. Op het eerste gezicht is de bedoeling van dit in Soedanees Arabisch geschreven gedichtje overduidelijk: de schrijver wil de ontvanger laten weten dat hij aan hem denkt en hem mist. Voor Europeanen heeft het gedicht een romantische sfeer. Maar voor een Soedanees niet. Het gedicht is louter bedoeld als teken van vriendschap en drukt de wens uit in contact te willen blijven met de ontvanger.

If_distance1
If_distance2



Als afstand me ervan weerhoudt jou te ontmoeten, kan het me niet afhouden van jouw dierbare herinnering aan mij en ik beloof je dat ik je geen seconde zal vergeten!!!

Hoewel de sms’jes natuurlijk wel een uiting van een genegenheid kunnen zijn die dan dieper gaat dan gewoon vriendschap is dit doorgaans dus niet het geval. Dit onderstreept ook het volgende sms’je, geschreven in Klassiek Arabisch (aangegeven doordat de vertaling onderstreept is; niet onderstreepte vertalingen geven aan dat dit gedeelte in Soedanees Arabisch geschreven is), verstuurd door een jongen aan een meisje die geen liefdevolle gevoelens voor haar koestert en zelfs een beetje moe wordt van de hoeveelheid gedichtjes die zij hem stuurt. Toch beantwoordt hij elk gedichtje van haar met een ander gedichtje. Want dat hoort nu eenmaal zo.

All_my_tears

  Al mijn tranen stromen met jouw naam; alle bloemen bloeien met jouw geur; al mijn hartslagen zeggen dat ik van je hou.

Een opvallend verschil tussen bovenstaande twee gedichten is dat de een in het Soedanees Arabisch geschreven is en de ander in het Klassiek Arabisch. De verzender kan met het kiezen van de taal spelen: Klassiek Arabisch voor mensen die de verzender niet zo goed kent of waar hij of zij geen hechte band mee heeft en Soedanees Arabisch voor vrienden en bekenden. Onderstaand gedichtje is in Klassiek Arabisch, maar om het een persoonlijke touch te geven is er een standaard groet in Soedanees Arabisch achteraan geplakt:

crowded_years1
crowded_years2
crowded_years3

In de drukke jaren, die een voor een voorbij gaan, draagt elk jaar waarheid en dromen, het is mijn droom om je elk jaar in voorspoed te zien, elk jaar en het gaat je goed.

Poëzie als bindmiddel

In een land kapot gemaakt door etnische conflicten en burgeroorlog is poëzie een bindmiddel. Poëtische sms wordt gedeeld en gewaardeerd door twee totaal verschillende bevolkingsgroepen en daardoor is het een manier voor de Noeba-jongeren om er toch bij te horen en aansluiting te vinden bij een Soedanese traditie.

your_distance1
your_distance2
your_distance3

Als ik aan je afstand denk, maak ik me zorgen en voel bedroefdheid omdat ik je mis, ik stop, het moment als een boodschap tegemoetziend, zijn letters zijn jouw honing, zijn randen de bron van jouw liefde.

Bron:

Lamoureaux, Siri (2010). Imagined connectivity, poetic-text messaging and appropriation in Sudan. In Mireia Fernández-Ardèvol en Adela Ros Híjar (Red.), Communication Technologies in Latin America and Africa: A multidisciplinary perspective (pp. 221-244). Barcelona: Universitat Oberta de Catalunya.